Amashengero Rukristo Y'Imana

 

 

Ivyashizweho vy'Ukwizera
[A1]

 

 

 

Ibirimwo

 

Intangamarara

 

 

Ikigabane Ca Mbere 1.

 

Ubumana

 

1.1.   Mana Data

1.2.   Yesu Umwana W’imana

1.3.   Mpwemu Yera

1.4.   Isano Rya Mpwemu Yera Hamwe Na Kristo Be N’isi

1.5.   Isano Rya Kristo, Satani N’abarwanyi Ba Data Wo Mwijuru

1.5.1.Kristo Nk’umwana W’imana

1.5.2. Inyigisho Za Anti Kristo

1.5.3. Amazina N’ubweranda Bw’imana

 

Ikigabane Ca Kabiri 2.

 

Ubugingo Bushasha

 

2.1. Iherezo Ry’umuntu

2.2. Agakiza K’umuntu

2.3. Bibiliya Nk’ukuri Kwa Humetswe

2.2.4. Ukwihana N’uguhinduka

2.2.5.    Umubatizo

 

Ikigabne Ca Gatatu 3.

 

Inyigisho Zijanye N’ububasha Bw’isi

 

3.1 Ugusenga N’ugutazira

3.1.1. Imana Nk’intumbero Y’amasengesho N’ugutazira

3.1.1.1 Intumbero Y’ugutazira

3.1.1.2 Intumbero Y’amasengesho

3.1.1.3  Amasengesho Rudende Canke Rusangi No Kubandi

3.2  Isano Hagati Y’agakiza Be N’itegeko

3.2.1  Imana N’igitandara Cacu

3.2.2  Agakiza K’ubuntu

3.2.3  Ibitegerezwa Kubera Itegeko

3.2.3.1 Kuberiki Abakristo Bakurikiza Itegeko

3.2.3.2  Abakristo Nk’ingoro Y’imana

3.2.4 Amabwiriza Cumi

3.2.5 Ayandi Mategeko Agenga Indero Runtu

3.2.5.1  Amategeko Yo Gufungura

3.2.5.2. Isabato

3.2.5.3. Amezi Mashasha

3.2.5.4. Imisi Myeranda Y’umwaka

3.2.5.5. Kwabirana

3.2.6.    Icungerwa Ry’ubutunzi

3.2.6.1.  Ku Mana

3.2.6.2.  Ku Bandi

3.2.7.    Ingwano N’amatora

3.2.7.1   Ingwano

3.2.7.2. Amatora

 

Ikigabane Ca 4. Inyigisho Zijanye Na Mesiya

 

4.1 Ukwamaho Kwa Kristo

4.2.Ukubambwa N’ukuzuka

4.3. Umwuzo Wa Kabiri Wa Kristo

4.4. Ikinjana C’ukuganza Kwa Kristo

 

Ikigabane Ca Gatu 5 Ingorane Y’ikibi

 

5.1.Ukubaho Kw’ikibi Kwatewe N’umugumuko W’ingabo Zo Mwijuru

5.2 Inyigisho Zerekeyeivyanditswe

5.3. Kamere K’abapfuye

5.4.Ukuzuka Kw’abapfuye

5.5. Igihano C’abanyakibi

                              

Ikigabane Ca 6 Ishengero

 

6.1 Niki Canke Ishengero N’iki?

6.2. Itunganywa Ry’ishengero

6.3.Intumbero N’imigabo Y’ishengero

6.4. Ishirwa Hejuru

 

Ikigabane Ca 7 Ubwami Bw’imana

 

7.1. Iringanizwa Ry’ubwami Bw’imana

7.1.1. Ubwami Bwa Mpwemu

7.1.2.Ikinjana C’ukuganza Kwa Kristo

7.1.2.1 Igaruka Rya Mesiya

7.1.2.3.Ihuriro Ry’abana B’isiraeli

7.1.2.3.1.Umunsi W’imana

7.1.3. Umunsi W’imna

7.1.3.1.Ubwami Bw’uhoraho Bw’imana

7.1.3.2.Isi Nsha Na Yerusaremu Nsha

7.1.3.3. Ico Umuntu Yateguriwe

 

Intangamarara

 

Mukinjana ca cumi n’indwi, ubukristo bwari munyigisho ndoramana zishimikiye kunyigisho ngereranyo hagati y’abagiriki na ba neyoplatonizime.ukworoha k’ubumwe bw’inkuru za Bibiliya n’uguhishurwa nyakwo kw’Imana k’ubantu mumasezerano abiri vyabaye ugucurika kunyungu z’intwaro n’ukuganza kwico gihe.

 

Inyishu yanyuma yahavuye ico bise ingingo za shinzwe muri coniles ya niseye (325 inyuma y’ivuka rya Yesu Kristo), Lawodikiya (366 imyuma ya Yesu Kristo kuvuka konstantino (381 inyuma ya Yesu Kristo) hamwe na kalkedoniya). Iyo ngingo yahindura iciyumviro c’Imana mu ntumbero zo kudushikana kunyigisho z’ubutatu .Ikoraniro ry’i Lawodikiya (kanoni 29) rya kuyeho i Sabato rica rishiraho ivy’ukwemeza iminsi mikuru y’igipagani n’ugusenga kuminsi y’indwi ku minsi mikuru y’izuba mukwezi kwa kigarama yongera ishiraho indinganirizo y’amapasika  mu gusubiriza pasika ya kera ya bayuda; barahinduye uko bosobanura ukwumvikana  kwa Bibiliya n’amategekeko. Biyumvira ko amategeko yatanzwe na Musa nkuko umengo ata kamaro kandi bahindura kandi n’insobanuro y’imirongo imweimwe mubice vy’Isezerano rishasha kugirango bisigure kumigenzo y’igipagane ahasanzwe.

 

Akarorero: Bakuyeho amategeko yerekeye infungurwa bishimikije mugusigura nabi amategeko Ivyakozwe n’Intumwa 10 hamwe n’ayandi mategeko. Be n’inkurikizi mbi mubijanye n’amagara y’abantu vyarihutiwe, mugabo inyishu yanyuma mubijanye n’ibidukikije vyagiye kwibonekeza mumyaka ibihumbi bibiri iheze.

 

Ugucika kw’umunyororo w’infungurwa ryatanze inyishu ahanini mubijanye n’ugupfungura infungurwa zibujijwe n’ amategeko ya Bibiliya. Itituka mubijanye n’ihindagurikia ry’ibihe  ntibishobora gutunganya hamaze kuba irangiza ry’isi n’ukutamenya canke gusuzuma  mukuringaniza i yubile n’ama Sabato y’isi kuko zifitaniye isano rinini kukirangaminsi c’ubakiye kubigenda juru vyomumyaka cumi n’icenda kukirangaminsi c’izuba cabaye intango mugusambura gihutihuti urukurikirane ry’ivyagezwe vyashizweho n’Imana yari yashizeho kugirango tubeho.

 

Ubukristo bushasha muruhande runini  burafise isano rike muvyo basangiye n’ubukristo nyezina bwa kera. Iduzwa rya Isilam hamwe n’intambara Urupapuro 1 zayo, umuntu ashobora kuvuga ko yarinkurikizi mbi rukristo yashizweho n’abanyaburaya no muri aziya y’ubumanuko muburyo inyigisho ndondora mana z’abagiriki bakoresha zishingiye ku myizere y’Imana Imwe Rudende n’ubutatu bwarondera ubumwe hamwe n’Imana nya Mana nk’Imana.

 

Inyigisho z’ubutatu ntizashoboye n’agato gutonga Inyishu yanyuma y’ikinjana cacumi n’indwi, y’ivyovyizerwa kwari ugusambura  isi n’uguhonya abantu bagerageza kuba intungane n’ukwubahiriza amategeko ya bibliya.

 

Intumbero y’iki gitabo niyogushira ahabona uburyo butomoye kandi bworoshe bwa Bibliya hamwe n’Ishengero be n’iry’Isezerano Risha  rirongowe na Yesu Kristo hamwe n’Intumwa. Ntankeka ko ivyiyumviro vyose bizoshirwa hasi kandi bisamburwe n’ivyo tugiye gushikiriza muvyanditswe kugirango ibishoboka vyose bitubere ishimikiro ry’inyigisho za bibliya ijambo kurindi urudome kurundi twisunze amajambo twavuze. Murububuryo, dufata ko ikigitabo cunvikana  kandi ko kitagoye cane kandi n’intumbero yaco iratomoye.Iyo vyashoboka ivyanditswe vyose vyavuzwe dushobora kwirinda  gukora  yangendo iharawe yo guhindura  nabi ivyanditswe.canke kubiha insobanuro mbi mukuvyonona akarorero (1Yohana 5:7 KJV; 1Timoteyo 3:16 KJV ya codex A), canke kukuyovya kunsiguro (1AbiKorinto 15:28 RSV n’ibindi; Ivyahishuriwe 3:14 NIV hagati yabandi), muntumbero y’ukuuguheba ivyanditswe kumugararizo canke mu gisura  n’abi ivyanditswe  kugirango hibonekeze ibindi bishigiye ibindi vy’izerwa vy’ubutatu canke muburyo canke inyigisho ya cappadokiya mugihe  mugihe biboneka ko bitajanye n’inyigisho zayo.

 

Urupapuro Mesiya niyagaruka azoshiraho inyigisho ikwiye yari yahaye Musa k’umusozi wa sinayi. Umukristo wese azotegerezwa kuriraba n’ukurifata kandi arishire kumuzirikanyi nk’inyigisho z’ukwubahwa n’ugusenga nkuko biri muri Bibliya. Umukristo ategerezwa kw’ishushanya na Yesu mu buzima bwiwe agakurikiza inyigisho Yesu yazanye yikurikije bwa muntu imbere y’uko yibonekeza. Kino gikorwa gikwiye kwerekana inyigisho zikwiye muburyo bwiza butandukanye kugirango dukureho inyigisho zitwaza amakosa  zo mu kinjana ca cumi n’indwi  congere cerekane  inzira nyayo kandi nyakuri kugirango ibeho kandi kuri bose tutarabiye kuco umuntu yakoze muri kahise. Igikorwa cacu nico guhamagarira abantu mukwihana  no mubuzima bushasha.

 

Ikigabane Ca Mbere 1

              

 Ubumana

 

1.1 Imana Data

 

Ubumana burengeye ibiremwa n’Imana. N’inyene inkomezi, niwe nyene ijuru n’isi n’ibirimwo vyose kandi abibeshaho vyose.(Itanguriro 1:1; Neh 9:6; Zaburi1 24 :8,Ezira 40:26,28; 44:24; Ivyakozwe n’Intumwa 14:15; 17:24,25, Ivyahishuriwe14:7). Niyoyonyene ifise ku dapfa (1Tim.6:16). N’iyo Mana yacu kandi Data  wacu na Se wa Yesu Kristo (Yohana 20 :17). n’IMANA isumba vyose (Itang 14:18, Guh 24:16, Mariko 5:7) niyo Mana nyakuri yonyene (Yohana 17 :3; 1Yohana 5:20).

 

1.2 Yesu Umwana W’imana

 

Yesu niwe mpfura y’Imana muvyaremwe vyose (prootokokos)  (Kolosayi 1:15 kurico niwe nkomoko y’ivyaremwe vyose n’Imana  (Ivyahishu 3:14). Niwe Umwana w’ikinege w’Imana  yavutse (monogene) (Matayo 3:17; Yohana 1:18, 1Yohana 4:9) yasamwe kubwa Mpwemu yera avyarwa na bikira Mariya (Luka 1:26-35) Niwe Kristo  risobanurwa Mesiya (Matayo 16:16, Yohana 1:41) yarungitswe n ‘Imana kugirango abe umukiza n’umucunguzi wacu. (Matayo 14:33, Yohana 8:42, Abanyefeso 1:7, Tito 2:14). Yiswe Umwana w’Imana isumba vyose.(Mariko 5:7).Yerekanwye nk’Umwana w’Imana k’unkozi  muburyo bwa Mpwemu Yera, ukuzuka kwiwe mu bapfuye (Abaroma 1:4) yahawe intebe y’ubwami  bwa Dawidi kugira ahangame mu nzu ya Yakobo ibihe bidashira  kandi ingoma canke Ubwami bwiwe ntibuzgira iherezo (Luka 1:32).

 

1.3 Mpwemu Yera

 

Mpwemu Yera (Ivyakozwe n’Intumwa 2:4) n’ukwokubaho canke n’ubwo bushobozi bw’IMANA Kristo yemereye kurungikira aba abatowe (Yohana 16:7), s’umuntu ariko n’ukwibonekeza kw’ubushobozi bw’IMANA ko ubushobozi bw’Imana bubaho. Niyonzira ducamwo mu gusangira n’Imana akamerere kayo (2 Petero 1:4) Mukw’uzura Mpwemu Yera (Ivyakozwe 9:17, Efeso 5:18) n’ico gituma abana b’Imana bose (Yobu 38:7, Abaroma 8:14, 1Yohana 3:1-2) bakazotoranwa hamwe na Kristo (Abaroma 8:17, ab’igalatiya 3:29, Tito 3:7, Abaheburayo 1:14, 6:17, 11:9, Yakobo 2:5, 1Petero 3:7). Mpwemu Yera atangwa n’Imana kuba musavye (Luka 11:9-13), kubamwumvira kandi kubitondera ivyagezwe vyayo (1Yohana 3:24; Ivyakozwe 5:32) Mpwemu Yera n’iwe muhoza arongora abumvira Imana mukuri (Yohana 14:16-17,26). Mpwemu Yera n’iwe atanga ubushobozi bwogushinga intahe (Ivyakozwe 1:8) n’iwe atanga ingabire nkuko bibwirwa mu  1 b’Ikorinto 12:7-11arafise ivyamwa  nkuko tubibw’irwa mub ‘IGalatiya 5:22-23 bidatangwa kurugero (Yohana 3:24 RSV Abaroma 12:6). N’imurubwoburyo Imana ishobora ishobora kuba vyose nomuri vyose (Ab’Ikolosayi 15:28; Abanyefeso 4:6).

 

1.4 Ubucuti Bwa Mpwemu Yera Na Kristo Hamwe N’abantu

 

Mpwemu Yera akora imbere y’ umubatizo, Mpwemu Yera azana umuntu ku Mana biciye kuri Kristo (Abaheburayo 7:25).

 

Ivyamwa vya mbere vya Mpwemu Yera  bihabwa umuntu imbere y’uko aronswa umubatizo, Raba Abaroma 8:23 bavuga neza ko KUMUHABWA biba mugihe atari imbere y’ugukizwa kw’umubiri.

 

Rero turavuka gusha  mugabo turabandanya gukura iminsi yose mu Mpwemumuri Yesu Kristogushika umunsi tuzinjira mubuninahazwa bw’Imana. Mpwemu Yera n’IMpwemu w’ukuri (1Yohana 4:6; 5:6) kandi, mukuvuga ubutumwa bw’ukuri muri vyose turakura muri Kristo we mutwe wacu muri vyose (Abanyefeso 4:15). Mpwemu Yera n’Impwemu w’Imana (Abaroma 8:14) kandi n’impwemu w’ukwemera (2 Ab’ikorinto 4:13) amenya vyose (1Ab’ikorinto 2:10-11, 12:33ff.).

 

N’uko Mpwemu Yera s’ikintu c’igenga c’Imana y’ubutatu ariko n’inzira ducamwo tukaba élohim canke theos (Zaburi 45:6-7, Zakariya 12:8, heburayo 1:8-9, Ihereza Kristo kugira adufashe kw’igisha n’uguhumurizwa kugira tubashe kumenyekanisha ubushobozi bw’Imana. Mpwemu Yera atanga kuruwowese nkuko Imana ivyifuza  kubwinyungu z’umubiri (1Ab’ikorinto 12:7-11).

 

Turashobora kuzimya Mpwemu (1Ab’itesalonike 5:19) umfashe minenerwe  canke umwirengagije (Abanyefeso 4:30) nkuko yemera inyungu canke agahombo k’umuntu.

 

Ivyamwa vya Mpwemu Yera n’urukundo Abigalatiya 5:22 n,’uko rero nitudakunda abandi nkuko twikunda, Mpwemu Yera ntashobora kutubonekako.

 

Mpwemu Yera n’uburyo bwogusenga Imana (Abifilipi 3:3) Rero, ntashobora nk’Imana dusenga  ngo aheze aba angane n’Imana  Data. N’inguvu z’iha ubushobozi Kristo . Kristo rero ni Data (Yesaya 9:6) kuriwe hamuka imiryango myinshi mw’ijuru no kw’isi (Abanyefeso 3:15) Kristo akaba Data  intumwa.

 

Iyo miryango yose  yitirirwa  Imana Data, nico gituma nicogituma dupfukama imbere ya Data, mukumusenga (Abanyefeso 3:14-15).

 

Kristo niwe yavutse ubwambere kandi akaba n’uwavyawe ubwambere , kuriwe niho ibintu vyose vyaremerewe ibiboneka n’ibitaboneka ,ibibakungoma canke intwaro, ubwami  canke ubutegetsi,vyose mukuremwa vyaciye kuriwe kandi vyaremewe kubera we.Arimbere y’ibintu vyose kandi vyose biri muriwe (Abikolosayi 1:16-17). Ariko yavyawe n’Imana kandi niyo yashatse ko ivyaremwe vyose biba kandi bikaguma muri Kristo kurivyo rero Kristo s’Imana muburyo tuzi, Imana Data kuko niyo yonyene idapfa kandi i horaho imyaka yose.

 

Abakristo bahamagariwe inyuma y’iyisi mubuzima bwogukora n’ukugororoka. Benshi barahamarwa mugabo mugabo bake bagatorwa (Matayo  20:16, 22:14). Abakristo nibo batowe nkuko Kristo yatowe n’Imana (Luka 23:35). Abatoranijwe nibobatowe na Kristo (Yohana 6:70, 15:16,19), arongowe n’Imana (1Petero 2:4). Mugufasha Ishengero abatoranijwe aribo urushengero canke ingoro bahawe gutahura ibinyegezwa vy’Imana. Mpwemu Yera  yabaye uburyo abakristo bahawe bwogutahura ivyahishijwe  mubwami bw’Imana kuko ubwenge bw’Imana bwigishwa muvyahishijwe. (1Abikorinto 2:7, 15:51) kuko ugushaka kw’Imana gusobanurwa n’uguhishurrwa (Anyefeso 1:9). Imana yahaye abakozi bayo guhishurwa  vyongeye Kristo aciye kubatoranijwe niwe mutwe w’Ishengero nkuko Paulo yanditse ati:

 

....Namba mwarunvise ubuhanuzi bwa bwa b’ubuntu bw’Imana nahawe kubagaburira yuko muguhishurwa natiwe ibanga nkuko babanje kwandika mumajambo make , namwe nimwayasoma mushoborakubona ingene nzi ibanga rya Kristo ivyo abana babantu nabibaenyesheje mubindi bihe  nkuko murikigihe intumwa ziwe zera n’abavugishwa nawe bibahishuriwe na Mpwemu y’ukwabanyamahanga basingaye natwe , ibiragwa basangiye natwe umubiri umwe basangiye natwe ivyasezeranywe muri Kristo Yesu kubw’ubutumwa bwiza.

 

1.5 Isano Hagati Ya Kristo, Satani N’abarwanizi B’i Juru N’imana

 

Muri Bibiliya baravyerekana muturwi twinshi twise « Elohiml » canke Theoi n’ukuvuga utumana kristo Kristo yari kamwe murutwo turwi dutoduto nkuko bavyerekana mw’isezerano  ryakera avugwa nka « Elohim » (Zakariya 12:8) mw’isezerano risha Kristo yerekanwa  nk’inyenyeri y’umutwenzi mugihe agarutse kw’isi .abasangira iryo tekan’abatoranijwe biwe (Ivyahishuriwe Yohana 2:28, 22:16).

 

Imana yemerwa muri Bibliya nk’Imana Se waKristo (Abaroma 15:6; 2Abikorinto 1:3, 11:31, A banyefeso 1:3, 2Yohana 3; Ivyahishuriwe Yohana 1:1,6; 15:3). Kristo aronka ubuzima n’ubushobozi bwiwe nububasha bwiwe abihawe n’Imana Data (Yohana 10:17-18).

 

Ugushaka kwa Kristo ka babwa  ukw’Imana ariyo Data (Matayo 21:31, 26:39,Mariko 14:36, Yohana 3:16, 4:34). Imana yarahaye Kristo abatoranijwe kandi Imana isumba Kristo (Yohana 14:28) kandi isumba vyose (Yohana 10:29). Kurivyo Imana yarungitse Umwana wayo w’ikinege mw’isi kugiratube muri we (1Yohana 4:9). N’Imana yubahirisha,ikongera igashirahejuru  Kristo (Yohana 8:54), kandi Imana irihejuru cane ya Kristo (Yohana 14:28).

 

Imana n’igitandara  (kiri) canke umusozi abandi bose benenerako  nk’ibuye rya Yosuwarya kebwe Ab’Isirayeliintumbero nyamuluru ikaba yarahanaguwe(Gusubiramuvyagezwe 32:4). Imana n’igitandara ca Isirayeli kandi igitandara c’agakiza  kabo (Gusubira muvyagezwe 32:15 Gitandara ariyo Mana yacu (Gusubiramuvyagezwe 32:18,28-31). 1Samweli 2:2 yerekana ko Imana yacu aricoigitandara c’ibihe bitazoshira kandi arico bose bakozwemwo haba n’uruvyaro rw’aburahamu mukwizera (Yesaya 51:1-2). Mesiya akozwe murico gitandara kugira aganze ubwami bw’Isi. Imana niyo gitandara  kandi itanguriro rya vyose kandi kuriyo Kristo azokwubaka Ishengero (Matayo 16:18) Yongeye nico Kristo yon ahagazeko.Mesiya n’ibuye ry’umushinge ry’ishengero ry’imana  muriryo abatoranijwe niba « Naos » canke Uwera mu Bera ububiko bwa Mpwemu Yera. Amabuye yose y’ishengero akozwe muri co Gitandara arico Mana, nkuko vyabaye kuri Yesu Kristo, agahobwa Kristo we Gitandara c’Impwemu (Ab’Ikorinto 10:4) ibuye ritsitaza n’iGitandara kigwisha kugira vyubakwe Ishengero (Abaroma 9:33).

 

Kristo yubaha Ishengero kuburyo Imana ibavyose  muri vyose (Banyefeso 4:6) Imana yaratanze Kristo kugira abe vyose (panta kai en pasin, Abi kolosayi 3:11) mugushira vyose mu birenge vyiwe  (1Ab’korinto 15:27) mukumuha Ubukuru bwose kurushengero arirwo mubiri wiwe ubwuzuza  vyose muri bose (Abanyefeso 1:22-23) Mugihe Imana ishize vyose munsi y’ibirenge vya Kristo (1Abikorinto 15:27).

 

Mugihe Kristo azoshira ibintu vyose kwubaha hanyuma Kristo We Ubwiwe azokwicisha bugufi imbere y’Imana kuko niwe azoba ashize vyose mubirenge vya Kristo kugirangoImana ibevyose muri vyose (Panta en pasin, 1 Abikorinto 15:28). Rero ivyizerwa platoniques bizogereageza gukurikira Imana hamwe na Kristo mu Butatu muguhushanya n’ivyanditswe.Kristo azokwicara iburyo bw’Imana k’Ububasha  bw’Imana (Abaheburayo  1:3,13, 8:1; 10:12; 12:2, 1Petero 3:22) yongere asangire intebe y’inganji y’Imana nk’uko abatoranijwe bazosangira intebe y’inganji yahawe Kristo (Ivyahishuriwe Yohana 3:21) Iyo ntebe n’intebe y’Imana (Zaburi 45:6-7; Abaheburayo 1:8) canke Imana niyo ntebe yawe bisigura intebe yawe YO Mana ( Raba icokurutonde muri RSV muvyogufata nkankama).

 

Imana ,irungika isumba uwarungitswe (Yohana 13:16,kuko umushumba adasumba shebuja (Yohana 15:20).

 

Satani yaragerageje kristo mubugararwa kandi mubisanzwe, urubanza rwa satani rwari rutanguye.Satani yari inyenyeri y’umutwenzi,Lusiferi canke umutwazi w’umuco akongera akaba umurinzi  n’umwigisha w’isi (Yesaya 14:12) yari kandi umwe muba elohim utumana twababa Mana Data.

 

Kristo yategerezwa kuba inyenyeri ikomoka kuri Yakobo (Guharura 24:17). Rero nkuko vyari vyanditswe mubitabo vya Musa ko imwe munyenyeri  z’umutwenzi zihweje ukuremwa kw’isi (Yobu 38:7). Umwe mutumana, yategerezwa kuba umuntu akaba umurango wo kugishitsi ca Yakobo akongera  akavuka muruvyaro rwa Dawidi (Ivyahishuriwe Yohana 22:16).

 

Uwo Elohim tuzi nka Yesu Kristo ntiyari bwabe inyenyeri y’umutwenzi y’iyisi. Satani niwe yari kurico kibanza (Yesaya 14:12, Ezekiyeli 28:2-10).

 

Iyo Kristo yatowe kuba elohim wa Isirayeli (Zaburi 45:7) yongera asirwa amavuta ashimwe mubagenzi biwe n’abagendanyi biwe mugabo Kristo ntiyari bwabe mukibanza  imbere y’umwuzo cinyenyeri y’umutwenzi  kandi ntazoba murico kibanza ca Urupapuro 7 mbere c’umwuzo wiwe wa kabiri  icokibanza nico gikorwa Kristo azosangira n’abatoranijwe  bo basangiye kamere k’ubunyenyeri y’umutwenzi, a Kristo mumitima yabo (bisigura inyenyeri y’umuco muri 2Petero 1:19). Abatoranijwe barafise isezerano ry’ugusangira ubwobubasha nkuko tubisoma muri Zaburi  2:28).

 

Satani nk’inyenyeri y’umutwenzi yaragararije Imana kibirengeye ariyo Mana Data nkuko vyanditswe muri Yesaya 14:12. Yaragerageje kuduza intebe yiwe hejuru y’ijuru ry’Imanano hejuru y’inyenyeri z’Imana  canke munama ya ba Elohimu .Iyonama hamwe n’amanama rukokoma  yaba Elohimu  arizo mana zose nkuko vyanditswe muri Zaburi 82:1 mubijanye n’inyungu ya Irénée, abigishwa ba Polycarpe, abigishwa ba Yohana bibaza  ko Zaburi 82:1 ijanye na Theoi canke utumana, muburyo busobanura ukundi abatoranijwe , n’ukuvuga uburezi (Against Heresies, igitabo cagatatu  ikigabane 6, ANF, urukurikirane rwa 1 Urupapuro 419).

 

Hari abana benshi b’Imana (Yobu 1:6, 2:1, 38:7; Zaburi 86:8-10, 95:3, 96:4, 135:5) batohojwa nkaba Bene Elyon  canke abana b’Isumba vyose yo hejuru. Abatoranijwe b’abantu baraharuwe nk’ingabo z’Ijuru nk’Abana b’Imana (mu Ba Roma 8:14) n’uko rero Kristo hamwe n’abatoranijwe nk’abana b’Imana barikumwe n’Imana muburyo bwa Mpwemu Yera. Batowe kuva isi itarashirwaho imishinge Kristo yashizeho ububasha bwiwe kugirango aba umuntu, yazananye n’abatoranijwe Umwana mu Bubasha  mu bweranda bw’ukuzuka mubapfuye (Abaroma 1:4).

 

Ivyakozwe n’intumwa 7:35-39  herekana ko hari umumarayika avugana na Musa i Sinayi kandi uwo mu marayika  yari Kristo. Mu AbiGalatiya 4:14 Paul avuga ati yabonye umengo n’umu marayika w’Imana we nyene  Yesu Kristo.

 

Tuzoba natwe  nkabamarayika  (Matayo 22:30) muburyo bw’ana b’Imana (Luka 20:36) kuko turi basamurarwa  cokimwe na Kristo.(Abaroma 8:17, Galatiya 3:29, Tito 3:7, Abaheburayo 1:14, 6:17, 11:9, Yakobo 2:5, 1Petero 3:7) Isezerano rya Kera ritohoza umumarayika YHVH nka Yehova na Elohimu bisigura umumarayika râba Zakariya 12:8).

 

Zaburi 89:6-8 irerekana yuko hariho ihuriro rya beranda (quedosium canke quadoshim, ikoreshwa kuvyaremwe) vyemejwe  n’ihuriro  ryo hagati mu Ivyashizweho vy’ukwizera (A1) nama imwe yohanze. Vyerekana yuko ari ihuriro  ry’ijuru rigizwe  na ba elohimu b’ubutungane.

 

1.5.1 Kristo Nk’umwana W’imana

 

Satani yaragerageje kugerageza Kristo muburyo bwose; Ubwambere Satani yavuze Kristo nk’Umwana w’Imana (muri Matayo 4:3, 4:6; Luka 4:3) Amadayimoni nayo yaravuze kuri Kristo nk’Umwana w’Imana (muri Matayo 4:29, Luka 4:41, Mariko 3:11) Satani yaripfuje  rwose ko Kristo yo mwereka ikibanza ciwe c’Umwana w’Imana mu kugaragaza  ubushobozi bwiwe kuko Imana yari yamuraganioje abamarayika biwe (Zaburi 91:11-12). Satani yibagiye yaragerageje kugutesha n’ukukuyovya munzira zawe zose  yongerako  ibihe vyose kurwanya   ivyanditswe kandi yaragerageje  ubuzima Kristo.

 

Kristo ntiyigeze ahubura Satani canke abadayimoni mukuvuga ko ar’Imana ahubwo kuba Umwana w’Imana. N’ukuvuga nta dayimoni nimwe yigeze yemeza uruhendo ruvuga ko Kristo yari Imana  nya Mana ariko inyuma yurupfu kugira ashinge inyigisho zivuga ko Kristo yar’Imana Data rugiravyose vyaribinyoma kugirango Kristo ateshe ububasha bwiwe .Satani yipfuje cane rwose ko Kristo amusenga kuko yariyemereye Kristo ubutegetsi bwose bwo mw’Isi mugihe Kristo yo musenze.

 

Kristo ntiyigeze ahakana iteka ryiwe ryo kugaba canke ko yari Umwami.Ariko Kristo yishuye ati:

« Uzosenga Imana yawe kandi niyo uzokorera »

Kristo ntiyabwiye Satani ko ariwe yategerezwa gusenga, mugabo Kristo yamwibukije itegeko Kristo ntiyigeze avuga ko ar’Imana mubwami bwiwe yavuze ko ar’Umwana w’Imana  nanico catumye bamucira urubanza.

 

Nkuko vyanditswe muri Matayo  27:43, 

« Arafise ivyizigiro ku Mana ; Imana  ni mukize ubunyene n’iyaba Iyaba I mukunda kuko yavuze ngo Nd’Umwana w’Imana.

 

Aha niho Kristo yavuze kugira ashitse ivyanditswe muri Zaburi 22:1

Mana yanje! N’iki kikumbebesheje 

Vyaraboneka neza ko Kristo atashatse kuba Imana. Mugabo ivyovyabaye kugirango aterere  uruhande rumwe kugigango ahamagarire urundi ruhande kuboneka ko aragasuzuguro.

 

1.5.2 Inyigisho z’Antikristo

 

Inyigisho z’antikristo zanditswe muri Yohana 4:1-2.inyandiko zakera nziza kuri 1Yohana 4:1-2 vyasu biwemwo kuri Irénée ikibagane 16:8 (ANF, urukurikirane 1 urupapuro 443).

N’uko mwoba muzi mpwemu w’Imana Mpwemu yose  yigisha ko Yesu Kristo aruw’inyama uwo Mpwemu n’uw’Imana  kandi Mpwemu wese atandukanya Yesu Kristo uwo s’uw’Imana nuwa Antekristo.

 

Socrate uwize ivyakahitse, aravugati: (VII, 32 urupapuro 381) vyarahinduwe nabi kurabo bipfuje gutandukanya Ubuntu bwa Yesu Kristo n’Ubweranda bwiwe.

 

Kristo nk’Umwana w’Imana siwe wenyene Mana  y’Ukuri (Yohana 17:3).

Kandi muri Luka 22:70 bose baravuze bati » None  rero Ur’UMwana w’Imana?

« Y’ishuye, » Murarivuze jewe ndiwe »

 

Baramumenyenk’Umwana w’Imana muri 

*Matayo 27:54 aho bavuga ngo vyukuri uyumuntu yar’Umwana w’Imana.

*Mariko 1:1 yemeza neza ko Inkuru nziza ar’iya Yesu Kristo Umwana w’Imana.

*Luka 1:35 avuga ko Uwomwana Mweranda azovuka azohamagarwa Umwana  w’Imana.

 

Ugutahura  ko Kristo ar’Umwana w’Imana n’uguhishurwa  kuvuye ku Mana.

Simoni Petero y’ishura at:Uri Kristo Urumwana w’Imana Nzima.Yesu arafata ijambo aramubwira ati: Urahiriwe Simoni, Umwana wa Yonasi,kuko s’inyama n’amaraso vyaguhishuriye ivyo ariko ari Data ari mw’ijuru (Matayo 16:16-17).

 

Kandi Matayo 11:27 aravuga ati:

Ibintu vyose nabihawe na Data kandi ntawumenya Mwana atari Data vyongeye nta wumenya Data atari Mwana atagomvye kubihishurirwa.

Kubwivyo rero Imana ihishurira ibintu abantu akongera akabiha Kristo, nawe agahez akabihishurira Data.

 

1.5.3 Izina n’Ubwami bw’Imana

 

Ntankeka ko Imana arimwe kandi arumwami. Imigani 30:4 -6 harerekana neza izina ry’Imana kandi ko IfiseUmwana.

«  Ninde ya duze mwijuru, canke ninde yamanutse avuye mw’ijuru? Ninde yatererewe amazi mu mpunzu yiwe Ninde yashinze imbibe z’isi? Izina ryiwe ninde? n’izina ry’Umwana wiwe? Bimbwire bimbwire nimba ubizi? Ijambo ryose ry’Imana (Elohimu) rirasobanuye: Niwe nkinzo kubamuronderako ubuhungiro. Ntihagire ico mwongera kurayo majambo kugira ntakwagirize kurumubeshi

 

Bibliya iravyisigurira yonyene kandi izina ry’Imana rihabwa aho nyene. Biraboneka rero ko ico kintu atari Mana ukwayo ko ario Imana ifise Umwanavyonge Isezerano Rishariravuga neza ko ar’Imana yonyene ikwiye guhimbazwa. Kristo yaragabishije umusamariya kazi muri Yohana 4:21 ibihe biriko biregerera aho batazo sengera Imana k’umusozi (isamariya) canke i yerusalemu ariko aravuga neza muri Yohana 4:23

igihe kiregereje, aho abasenga Imana mukuri bazo senga Data mu Mpwemu no mu kuri

 

Hano Kristo arerekana intumbero y’uguhimbaza Data wenyene ko atawundi. N’uko rero n’ukutubah’Imana iyo tuvuze ngo dutegerezwa guhimbaza Yesu Kristo ashizwe hejuru.niho Yohana yihendeye mu cete ca Yohana 3:14 aho Umwana w’umuntu ategerezwa kumanikwa nkuko Musa yamanitse inzoka mu bugararwa. Igituma yategerezwa kumanikwa kwari ugutuma abantu baronke ubugingo budashira atari kugira Kristo ahimbawe nkuko bivurwa nkuko bitari muriyo nsiiguro y’intango atariyo, bemeza ko aba kristo bohimbaza umubiri n’amaraso ya Kristo muri karisitiya.

 

Elohimu niwe Mana w’Isezerano rya kerta n’ingoro hamwe n’Imana ya Yesu Kristo mw’isezerano rishasha. Ishengero y’i Yerusalemu yar’inzu ya Elohimu (Ezira 4:24; 5:2,13,15,16,17; 6:3, 5:7,8,16,17; 7:23 yari Elohimu wa Isirayeli (Ezira 5:1, 7:15) Elohimu mukuru wo mwijuru (Ezira 5:8,12) yarintumbero y’ibimazi vysoe mu ngoro (Ezira 6:10) aho yamenyekanishije Ina ryiwe (Ezira 6:12) aho yategetse ko bamwubakira Ingoro y’iwe (Ezira 6:14) kandi n’urwego rw’incoreke zara mukorera (Ezira 6:18; 7:24) kandi bakongera bagakora ibikorwa vyubugombe bwiwe (Ezira 7:18). Itegeko n’itegeko rya Elohimu w’ijuru (Ezira 7:12,14) abazi amategeko bategerezwa kuyigisha abatarayamenya (Ezira 7:25) kandi urubanza rutegerezwa kuba rushingiye kumategeko rya Elohimu (Ezira 7:26 uwo niwe Data ariwe Elohimu umwe rudende kandi Imana y’isumba vyose, Data wa Mesiya hamwe n’abana b’Imana.

 

Ikigabane ca 2

 

Umugambi w’Ugukizwa

 

2.1 Ukurwa k’Umuntu

 

Umuntu yaremwe mw’Ishusho kandi asa n’Imana  (Itanguriro 1:26-27) Adamu na Eva baravumwe kubera ukugambarara kwabo (Itanguriro 3:16-19kubera uko kugarariza kwabo, icaha cazanye urupfu  bica bifata abantu bose (1Abikorinto 15:22, Abaroma 5:12).

 

2.2 Ugukizwa kw’abantu

 

Imana ntishaka ko umuntu  yorwa (2Petero 3:9) kugirango abantu babashe guhunga icirwako iteka ry’ivyaha  arirwo rupfu Imana yarashizeho umugambi w’agakiza  wasaba ikimazi c’ukwitanga kurupfu be n’ukuzuka k’Umwana wayo Yesu Kristo (Yohana 3:16) Uwo mugambi werekeye iyimburwa ryiza muriryo Kristo akaba icamwa cambere c’ab’apfuye (1Abikorinto 15:20). Umugambi ’ugukizwa urerekana mumisi yeranda y’umwaka  yo muri Bibiliya (Abalewi 23).

                              

2.3 Bibiliya Nk’ukuri kwa humetswe  

 

Kristo yavuze ati: handitswe ngo Umuntu ntazo tungwa n’umukate gusa mugabo ariko  azotungwa n’ijambo riva mukanwa k’Imana (Matayo 4:4, Luka 4:4). Bibliya izwi nk’inyandiko (Daniel 10:21) kandi ishikana kugakiza kw ‘abantu ikongera ikagaragaza ubushobozi bw’Imana (Kuvayo 9:16, Abaroma 9:17) Inzira y’ubugingo  ni Yesu Kristo (Abaroma 10:11) we yavuzwe muvyanditswe kuva kera na Musa  hamwe n’abavugishwa (Luka 24:47, Ubuhanuzi muvyanditswe (Matayo 26:56; Abaroma 1:2 Ivyanditswe vyose vyahumetswe n’Imana kandi ninkira kamaro mukwigisha, n’ukwunvisha mu guhindura nomukugorora mubutungane kugirango umuntu w’Imana ashitswe  yiteguye kugikorwa  ciza cose (2Timoteyo 3:16).

 

Ivyanditswe vyariho mubnihe vya Yesu Kristo no mubihe vy’Intumwa vyari vyo mw’Isezerano rya Kera (Matayo 21:42, Mariko 12:10 Ivyakozwe n’intumwa 17:2) Isezerano rya kera n’inyandiko ritomoye kandi rya humetswe n’Imana nkuko tubisanga muri (2Timoteyo 3:1) Isezerano rishasha ryiyongera kw’Isezerano rya kera.

 

Isezerano rya Kera ryari ryanditswe mu ntango kugira ritwigishe  kugira turonke ukwizera mugutora  inyishu mubibazo no muguhabwa ukwizera nuguterwa ivyizigiro (Abaroma 15:4). Ukwihenda kuva mukutamenya ivyanditswe (Matayo 22:29, Mariko 12:24). Aba Barene basuzumye ivyanditswe iminsi yose kugira batosore kugira barabe ko ivyo babwira iminsi yose ko arivyo. Ico gikorwa  cara bonwa ko ari ciza (Ivyakozwe n’Intumwa 17:11) Ishusho ryose rya Bibliya ryafashwe ryabonekera muri Bibiliya  ijambo kurindi (Yesaya 28:10). Ivyanditswe vyerekana neza ko Yesu yari Mesiya canke Kristo (Ivyakozwe n’Intumwa 18:28. ni  Yesu Kristobiciye kuri Mpwemu Yera y’ugurura imitima ya batoranijwe  atanguriye k’Untumwa kugirango ivyanditswe bishike (Luka 24:25).

 

Ivyanditswe vyo mw’isezerano rya kera bitegerezwa gushitswa (Matayo 26:54,56; Mariko 12:10, 14:49) kandi ntibishobora gukurwaho (Yohana 10:35) igice kinini c’ivyanditswe cari cerekeye mugushitsa muri Kristo niho vyategerezwa gutaha muri Kristo mgihe ’umwuzo wiwe wa kabiri (Ivyakozwe n’Intumwa 1:7; 12:10, 17:14; 19:11-21) umwuzo uzoba ufise ubusha n’intsinzi (Mat 24:30).

 

2.4 Ukwihana n’uguhinduka

      

Kugirango abantu babeho canke ngo baronke ubuzima bw’uhoraho Imana yabasavye kwihana.bazofa (Luka 13:3-5).

 

Kristo yarungitswe kugirango yibutse abantu ukwihana (Luka 11:32 Kristo yatanguye inyigisho ziwe Yohana umubatizi amaze gufungwa (Matayo 4:12) Ugupfungwa kwa Yohana umubatizi kwabaye haciye igihe gito pasika  ya 28 inyuma ya Yesu Kristo (Yohana 3:22-24, 4:12) ariyo pasika y’inyuma y’intango y’inyigisho za Yohana umubatizi mumwaka w’icumi na gatanu ku ngoma ya Tiberiyo (Luka 3:1). Kuva ico gihe Yesu yatanguye kuvuga ubutumwa avuga ati : nimwihane kuko ubwami bwo mw’ijuru buri hafi (Matayo 4:17). Kristo yaciye asaba intumwa ziwe kuvuga ubutumwa  bwo kwihana abaha ububasha ku madiyimoni no kumpwemu z’akabi (Mariko 6:7,12, Luka 10:1,17-20). Bigishije ko ukwihana arinzira y’uguhanagura ivyaha canke ububi (Ivyakozwe 8:22) kugira iubihe vyiza ar’ukubana n’Umwami  kugirango arungike Kristo atubere inzira (Ivyakozwe 3:19-20).

 

Imana yarirengagije ibihe vy’ukutamenya nk’uko bavyita mugabo inyuma ya Kristo, Imana isaba abantu bose kwihana inyuma yaho ishingiye umunsi w’urubanza  kuribo (Ivyakozwe 17:30) Nkuko rero ukwihana gusabwa abapagani (Ivyakozwe 15:3).

 

Umunyavyaha amaze kiwhana agahinduka ategerezwa kwerekena ibikorwa bigararaza ukwihana kwiwe (Ivyakozwe 26:20).

 

Ishengero ry’i feso ryasabwe kw’ihana n’ukwibuka aho ryavuye ryongere rikore ibikorwa vyiza vya mbere (Ivyahishuriwe 2:5). Ishengero ry’ i Perugame naryo nyene ryasabwe kwihana (ivyahishuriwe  2:16) Ishengero ry’i tesalonike naryo nyene barabahakanyi, barabasambanyi, basambana n’abigisha bibinyoma . Ishengero ry’isarudi naryonyene rihamagarirwa  kwihana kugirango umwuzo wa Kristo ntuzobabere nk’umunsi w’igisuma (Ivyakozwe 3:3). Abo  Kristo akunda arabahimiriza akanabakosora arabasaba nkuko yabigiriye aba «  Lawodikiya » kugirango ubutwari n’ukwihana (Ivyahishuriwe 3:19) ukwihana rero birabandanya mu mashengero yose y’Imana kandi n’umwitwaririko wa bose (Yakobo 5:19-20).

 

2.5 Umubatizo

 

Kristo yahawe ububasha bwose amaze kuzuka (Matayo 28:18) yasavye intumwa ziwe kwigisha mumahanga yose  babatiza mw’Izina rya Data, n’Umwana n’irya Mpwemu Yera (Matayo 28:19) vyongeye bigishe gukurikira ivyo Kristo yabahawe kwitondera  ngo azogumana nabo ibihe vyose  gushika k’umuhero w’isi (Matayo 28:20).

 

Ukwihana kujana n’ukubatizwa  kugirango turonke ingabire za Mpwemu Yera (Ivyakozwe 2:38) Ntushobora kurona Mpwemu Yera utihanye ngo ubatizwe kandi utavutse ubwakabiri ntushobora kw’injira mubwami bw’ijuru (Yohana 3:3-5). Ukwihana bijana n’ukubatizwa n’ukuronswa Mpwemu Yera  n’uko rero ukubatizwa kw’aba gukwiye kuvanwaho kuko kutajanye na Bibiliya.igituma gikuru c’ukwihana ca shitswe na Yohana umubatizi  uwo yatanguriye bose mukubatizwa muri Mpwemu Yera no muri Kristo (Mariko 1:4-8) Yohana yeremeje ko Kristo azobatizwa muri Mpwemu Yera no mu muriro bafatiye kubatihanye (Luka 3:16-17). Mpwemu Yera arongorwa n’Imana iyo abisabwe .Mpwemu Yera arinjira mumuntu arambitswe ko ibiganza. Mpwemu Yera yamakoreshwa kugikorwa  agenewe. Mpwemu Yera arakora imbere y’ukubatizwa mumuntu wese.Mpwemu Yera azana abatoranijwe ku Mana aciye kuri Yesu Kristo (Abaheburayo 7:25).  Ivyamwa vya mbere vya Mpwemu Yera bihabwa umuntu igihe abatijwe; Abaroma 8:23 baravuga neza ko umuntu ahabwa Mpwemu Yera  iyo amaze kwihana ku mubiri n’uko rero turavuka ubwa kabiri ariko kumunsi  ku munsi tuguma dukura muri Mpwemu no muri Yesu Kristo gushika umunsi tuzoshikira ubwami bw’Imana.

 

Iyongabirano ya Mpwemu Yera ni amazi y’isoko ry’ubuzima Imana yemereye abantu iciye ku bavugishwa nayo (Yesaya 12:3) Ayo mamzi ya Mpwemu Yera n’isezerano Imana yagiriye Yakobo nkuko vyanditswe muri Yesaya 44:3. Umukiza Imana n’isoko r’yamazi abeshaho (Yeremiya 2:13, 17:13, no muri Zakariya 14:8). N’ikiyaga c’amazi y’ubuzima (Ivyahishuriwe 22:1) Kristo mukuvuga Mpwemu (Yohana 7:39) avuga ko muri we hari isoko ry’amazi abeshaho (Yoha 4:10-14, 7:38; Yesaya 21:3, 55:1, 58:11; Ezekiyeri  47:1). Isirayeli yahezagirijwe amazimeranda nkuko bisomwa muri Ezkiyeli 36:25 Ayo mazi niyo mazi y'ubuzima canke Mpwemu Yera. Abatoranijwe bakira ayo mazi kubuntu (Ivyahishuriwe 22:17).

 

Ikigabane Ca Gatatu 3

 

Inyigisho Zijanye N’ububasha Runtu

 

3.1 Amasengesho n’uguhimbaza Imana n’Iyo ntumbero y’Amasengesho hamwe n’uguhimbaza

 

3.1.1.1 Intumbero y’Amasengesho

 

Uburyo nyamukuru, canke ikimenyetso ndabanduka ca minsi yose ca monothéisme cari ukwizera ngenderwa ko mwisano rya Yesu Kristo. Ntidukora isengesho narimwe kuri élohim kiretse Imana (Kuvayo 34:14, Gusubira muvyagezwe 11:16) hamwe tuzo sesangurwa (Gusubira 30:17-18). Imana yatanze itegekeko ryayo rya mbere.

« Jewe nt’Uhoraho, Imana yawe yagukuye mu gihugu ca Egiputa, mu nzu y’Umusavyi ntazindi mana (x) (élohimu) imbere yanje  (kuvayo 20:2).

 

Ijambo « imbere » aha rishaka kuvuga hambavu canke kubera ya «  he ata bushobozi bw’Imana tuzi ko ari Mana Data.

 

Dutegerezwa gukunda Imana ,Mana yacu no kuyi korera n’umutima wacu wose hamwe bugingo bwacu bwose. N’ukuvuga ukubaho kwacu, hamwe no mukugaruka kwiwe turonswa invura mugihe cayo muvyimburwa vyacu, hamwe n’ubwatsi bwokurisha ibitungwa vyacu. Mubundi buryo, tuzopfungura  kandi tuzohaga (Gusubira muvyagezwe 11:13-15). Ariko turafise isezerano hamwe Imana yashizeho ivyanditswe mumitima yacu. N’Imana yacu kandi turabakozi bayo, turayihimbaza mukwubaha amategeko yayo mukubaho kwacu (Abaheburayo 8:10-13).

 

Dutegerezwa gupfukamira imbere y’Uhoraho IUmna yacu (Gusubira 26:10, 1Samuel 1:3, 15:25). Iyo Mana niyo Yonyene Mana y’ukuri niyo Mana Data.  Itanga Ubugingo ubugingo budashira nicogituma tuyizi hamwe n’Umwana wayo Yesu Kristo (Yohana 17:3) Itanga ku Mana ubuntu mw’Izina ryiwe, tugira amasengesho ku Mana hamwe n’icubahiro ceranda (Zaburi 29:2, 96:9). Isi yose izopfukamira imbere yiwe bari rimba n’uguhimbaza izina ry’Iwe (Zaburi 66:4) n’ubuhanuzi buoshika. Amahanga yose yaremye azoza kandi azopfukmira imbere yiwe ahindumushitsi (Zaburei 96:9) ahimbaza Izina ry’iwe kubera ariwe Mana wenyen, e (Zaburi 86:9-10) n’Imana umurenyi wacu n’Imana yacu natwe turumukuku wiwe umwe ukoboko kwiwe kuragira (Zaburi 95:6-è) Niyera (Zaburi 99:5,9) mukwunvira uwo dukorera isengesho ribonekera mubimenyetso bibiri bifise ukwunvikana no mukubaho kw’Imana bigizwe mugishimikira ukwemeza kw’abatoranijwe mubimenyetso bibiri arivyo:

 

1.                  Isabato: (Kuvayo 20:8,10,11; Gusubira 5:12). Isabato  n’ikimenyetso kiri hagati yacu n’Imana kiduha kwubaha (Kuvayo 31:12-14)

 

2.                  Pasika: Pasika n’ikimenyetso Canke ikidodo canke c’ukuvayo 13:9-16 i pasika yongera kandi ikaba umunsi mukuru w’imitsima itambiwe n’ikimenyetso c’itegeko ry’Imana (Gusubira 6:8) hamwe hamwe n’ugucungurwa kwa Isirayeli (Gusubira 6:80) nkuko biri mw’Isezerano Rishasha muri rusangi abobose bari muri Kristo (Abaroma 9:6, 11:25-26).

 

Ukugeregeza kw’ivyo bimenyetso vy’amategeko, Isabato hamwe na Pasika bijejwe gutandukanya umugenzo (Gusubira 11:16) ivyo bimenyetso bibiri n’ibidodo vyo mumabko no muruhanga  rw’abatoranijwe b’Imana hamwe na Mpwemu Yera abagize itanguriro ry’ukwemezwa kw’ibihumbi mirongogwine na bane bo muminsi y’herezo nkuko vyanditswe Muvyahish 7:3 bazoherekezwa mw’iherezo y’iminsi myeranda.

 

Kristo yavuze ati: «  Uzosenga  Uhoraho Imana yawe, kandi uzoyikorera nyene (Matayo 4:10, Luka 4:8) hamwe uzoyikorera n’ ukuyisenga muburyo bwa Bibiliya.

 

Uwusenga Imana muburyo bw’abantu asengera ubusa (Matayo 15:8-9) Ariko Data yipfuza ko abantu bamusenga mu Mpwemu no mukuri (Yohana 4:21-24) kuko turabakebwe b’ukuri basenga Imana mu Mpwemu kandi bahimbaza muri Kristo Yesu (Abifilipi 3:3) twese imbere y’inama n’abajenama, hamwe na kristo dupfukamiye imbere y’imana yaremye isi n’ibintu vyose birimwo mubugombe bwayo kandi vyose vyaremwe biriho (Ivyahishguriwe 4:10). Mumabwirizwa ya Kristo no mukwizera (Kuvayo 20:3) Muguhishurirwa dusenga Imana (Ivyahishuriwe Yohana 22:9).

 

3.1.1.2 Intumbero y’Amasengesho

 

Amahanga arasenga ihoraho Imana (Zaburi 39:12, 54:2) Y’Umva.Vyose muyisaba biciye mu masengesho, murabironka iyo mufise ukwizera (Matayo 21:22) Kristo yabaye akarorero kumahanga mu gusenga Imana yiwe Imana n’Imana yacu ariyo Data (Luka 6:12) akarorero ko gusenga tugasanga muri  muri Data Uhoraho ariwe akarorero nuburyo butunganijwe bw’amasengesho yahawe Kristo (Luka 11:2-4).

 

Intumbero nyamukuru y’abatoranijwe mugikorwa n’amasengesho canke igikorwa c’ukuvuga (Ivyakozwe  6:4). Inama y’abajenma yararonse ububasha bwokwunviriza amasengesho y’aberanda (Ivyahishuriwe 5:8).

 

3.1.1.3 Amasengesho rudende na Rusangi kubera abandi

 

Amasengesho rusangi arihamwe n’akarorero katanzwe n’intumwa (Ivyakozwenintumwa 1:14) yakurikijwe n’amashengero yose (Ivyakozwen’intumwa 12:5).

 

Amasengesho ntagenewe ishengero gusa nayabobose batunganye atari abamurikiwe canke abicisha bugufi imbere y’ubutungane bw’Imana. kuko Kristo ariherezo (canke intumbero) y’itegeko ry’ubuhanuzi kurababose bizera (Abaroma 10:1-4).

 

Amasengesho abar’infashanyo, y’imihezagiro ironswa kunyishu y’ubuntu mu bwinshi bw’amasengesho (2Abikorinto 1:11). Amasengesho ategerezwa kuba mumpwemu (Abanyefeso 6:18) utegerezwa kw’ihangana mumasengesho (Kol 4:2-4) hamwe aradufasha kuguma dutunganye mukuri no mubutungane (Abanyefeso 6:14).

 

Amasengesho y’abukuri aragira ubushobozi. Amasengesho y’ukwizera arakiza indwara kandi agira imbabazi .Kubwivyo rero turaturiranura ivyaha vyacu umwe kuwundi kandi nico gituma dusengeranira kugirango tubashe gukira (Yakobo 5:15-16).

 

3.2 Isano hagati y’Isabato n’Itegeko

 

3.2.1 Imana n’Igitandara cacu

 

Imana n’igitandara cacu, n’inkomezi zacu n’ugutabarwa kwacu muriwe n’ihotunkeramwo ubuhungiro (Zaburi 18:1-2). Muriwe turafise ivyizigiro nicogituma ataco dutinya nakimwe Yesaya 12:2). Ukumenyekana kw’agakiza n’igikorwa ca Kristo hamwe n’icabavugishwa (Luka 1 77). Uko kumenyekanisha kwa tanzwe kw’Ishengero  canke abacunguw nibo ndarangavye ry’Igikorwa c’Imana (1Abikorinto 4:1). Agakiza kairiye abayuda (Yohana 4:22) ariko katanzwe muri Kristo kurabobose basenga  Data mu Mpwemu no mukuri (Yohana 4:23-24). Ntahandi agakiza kabonekera munsi y’ijuru atari muri rya zina ryatanzwe kubantu ariryo dutegerezwa gukirizwako (Ivyakozwe 4:12). N’ukuvugako agakiza katanzwe  n’ubutumwa bwiza kububasha bw’Imana kubera agakiza kuruwowese azokwizera atanguriye kuba yuda hanyuma kub’abapagani,Mubutumwa bwiza, ubutungane bw’Imana bwahishuriwe  mukwizera ku bizera kubera ko umugorortsi azobeshwaho n’ukwizera (Abaroma 1:14-17). Imana ntiyadushungururije uburake bwayo ariko kugirango turonke ubugingo muri Yesu Kristo (1Abitesalonike 5:9).

 

Ubwunvikane bw’Imana bugumaho mumibabaro ivyara ukwihana kudushikana kugakiza (2Abikorinto 7:10) Nikokwuko ubutumwa bwiza nijambo ry’ukuri nico gituma rero ubutumwa bwiza bwagakiza butanga inyishu yukwishikana k’umuntu yihanye vyukuri muri Mpwemu Yera (Abanyefeso 1:13). Ukwihana kuronswa muvyanditswe vyera canke munyandiko. Ivyahumetswe n’Imana, inyandiko zirashobora kugushikana canke kukwigisha  kukwihana kubera agakiza mukwizera muri Yesu Kristo (2Timoteyo 3:15-16). Naho yar’Umwana, yafashe ukwicisha bugufi kwibintu yagorewe kandi yabaye intungane yabereye bose  ukwicisha bugufi kandi intango y’agakiza kadahera (Abaheburao 5:8-9).

 

Kandi yatanzwe rimwe kugirango yikorere ivyaha kandi azoboneka ubugira kabiri atari kwikorera ivyaha ariko kugira akize abamwunviye bihanganye (Abaheburayo 9:28). Agakizwa katanzwe kurabobose kandi katanzwe  rimwe gusa kubacunguwe (Yuda 3.) Kubwivyo  ntaguhishurirwa inyuma yivyo Kristo Yesu yahawe n’Imana abishikanye kuri Yohana. Vyose vyakiriwe kubw’agakiza k’umuntu kandi biri muri Bibiliya . Agakiza n’inkomezi n’icubahiro biri ku Mana kandi vyahishuriwe aba suku ba Kristo kandi ntanikindi coguhindura (Ivyahishuriwe Yohana 22:18-19).

 

Ukwemezwa kwiherezo kw’aberanda kuri muri Mpwemlu Yera ishingiye kumategeko y’Imana nkuko vyahishuriwe muri Bibiliya y’isezerano rya Kera mu ntango y’uguhishurirwa kw’itegeko.

 

Kristo yatanze itegeko i Sinai nkuko umumarayika w’isezerano imbere, marayika wa YHVH. Yavuze ati:

Naho ijuru n’isi vyohita Ntaokwigera ahava kubwisezerano rimwe gusa iota canke agakwabu kamwe k’inyuguti gushika gushikaho vyose bizoshika, uwuzokuraho nakamwe muraya mabwiriza canke uwuzokwigisha kubantu gukora nkivyo azokwitwa uruyoya mubwami bw’ijuruariko uwuzorisuzuma akanary’igisha uwo azokwitwa mukuru mubwami bw’ijuru .... (Matayo 5:18-19).

 

Rero Kristo nta nakimwe afise c’ugukugabanya ku mategeko.Arasuzuma amategeko kandi akanategeka  kubandi kubikora gurtyo nyene. Amategeko n’ubuvugishwa bwabayeho gushika kuri Yohana. Kuva Yohana no munkuru nziza y’Ubwami bw’Imana bwaravuzwe kandi umwe wese abunyakurisha ubuhizi kugirangoy’injire (Luka 16:16).

Biroroshe ko Ijuru n’Isi bihita ariko ntibishoboka ko inyuguti n’imwe y’itegeko itererwa hasi (Luka 16:16 -17).

 

Itegeko ryatanzwe na Musa, ariko ntirya suzumwe (Yohana 7:19) Abacumura bose atategeko bose bazofa atategeko, Abacumura kumategeko bose bazocibwa urubanza n’ amategeko (Abaroma 2:12) kuko icaha n’igicumuro kw’itegeko (1Yohana 3:4). Ugukebwa n’ukwok’umutima kandi n’uburyo bwo  bw’itegeko kandi n’igipimo c’ugukebwa, uwowese asuzuma itegeko aba yarakebwe  mu mutima ariko uwo wese ya kebwe ntasuzume itegeko ameze nk’imburakimazi. Abari abayuda n’abobose basuzuma amategeko mumitima   abonibo bo bayuda imbere. Ariko abo biyita abayuda kandi bataribo bazocibwa urubanza (Ivyahishuriwe Yohana 3:98) kandi bazohatwa kugirango bapfukamire imbere aberanda (Ukwo gupfukama nivyo kandi bisigurwa ngo gutazira gutumbereye kuri Kristo no kuba toranijwe).

 

Amategeko n’ameranda kandi amabwiriza n’ameranda kandi aragororotse  kandi nimeza (Abaroma 7:12). Itegeko rero ntirijana kunpfiro ariko icaha arico kibabaza itegeko kiba mumuntu (Abaroma 7:13) Itegeko niry’Impwemu ariko umuntu arabereye, agurwa n’icaha (Abaroma 7:14). Umuntu y’ihanye vyukuri asanga ubutame bwiwe mumategeko y’Imana mukubaho kwiwe kwimbere (Zaburi 119:1; wibuke Abaroma 7:22). Ariko itegeko rishikana umuntu kuri Kristo ariwe herezo ry’itegeko (Abaroma 10:4) Urashobora kurongorwa na Mpwemu Yera kugira umwidegenvyo runtu bwokuba munsi y’itegeko (Abigalatiya 5:18 Sikubera ko itegeko rya kuweho ariko, n’ukugirango itegeko risuzumwe  mubugombe imbere no mugikorwa cose ciza kiva mumibereho yacu (Abaheburayo 8:10-13).

 

Itegeko ry’Imana rironderwa n’ukwizera si kubikorwa vyiza (Abaroma 9:32). Ukwubaha  kumategeko  nikintu nyamukuru cinkira kamaromukuganzwa  na Mpwemu Yera abamuri twebwe kurabo bose bubaha amabwirizwa y’Imana (1Yohana 3:24, Ivyakozwe n’intumwa 5:32). Ntibishoboka kuba umukristo no gukunda Imana na Kristo udasuzuma amategeko. Kubwivyo ivyo bigusaba gusuzuma Isabato nkuko bivugwa mw’ibwirizwa rya kane.

 

3.2.2 Agakiza k’ubuntu

 

Ubuntu bw’ Imana bwabonetse kubera agakiza ku bantu bose ,bitwigisha tumenya ugukunda ivyiyisi n’ivyamadin i hamwe n’ukuba mubuzima bwiza, bugororotse kand buhimbaye muribi binjana mwihema ry’ivyizigiro bihezagiye no mumugaragaro bw’icubahiro gikuru c’Imana nicumucunguzi wacu Yesu Kristo (Tito 2:11 raba RSV Interlinear y’ikigiriki – icongereza Isezerano rishasha rya Marshall) Kristo niwe rero umugaragaro ry’icubahiro ry’Imana Nkuru ariwe umucunguzi wacu (Tito 2:10) Ubuntu rero buvyara ibiukorwa kuri Yesu Kristo.

 

Ishengero ricungerewe n’ububasha bw’Imana mu kwizera kubera agakiza kari hafi guhishurirwa mubihe vy’iherezo (1Petero 1:5). Inyishu y’ukwizera n’agakiza kose. Abavugishwa baravugishijw  kubera agakiza ariko ntibari bazi igihe aho umuntu wa Mesiya aho yavugiye imibabaro yiwe no mucubahiro vyatubereye inyishu kuvyabaye (1Petero 1:9-10).

 

Icaha c’injiye mw’isi kubera Adam no kubaho kwa Adam gushika kuri Musa. Urupfu n’inyishu y’icaha (Abaroma 5:12). Icaha cariho imbere yuko itegeko ritangwa kuri Musa (Abaroma 5:13). Rero ingaruka y’itegeko yari yamaze  kumenyekana kuri Adam kuko icaha nticaharurwa kuko itegeko btiryariho. Ubuntu bwagizwe impemburo yagizwe n’ukwishikana kumuntu ku caha hamwe n’itegeko  hamwe impemburo yari munsi y’itegeko ubuntu busumbirizaho (Abaroma 5:15-21). Kubera ukwubaha k’umuntu umwe benshi bazogirwa abagororotsi kubw’ubuntu buri mubutungane bwubugingo budashira muri Yesu Kristo umukiza wacu (Abaroma 5:20-21).

 

Kubwivyo ndagucibwa urubanza kubari muri Kristo (Abaroma 8:1). Itegeko rishitswa muri twebwe nkuko tugenda muri Mpwamu (Abaroma 8:4).

 

Impwemu irongora impwemu z’umuntubifatinje hamwe (Abaroma 8:5). Impwemu w’umuntu abaho kurya  kw’umubiri kubushobozi bw’Imana  ntiyashobora kwicisha bugufi kwitegeko ry’Imana kandi ataryo ashoboye (Abaroma 8:7). Rero impwemu w’ubwirate canke idashobora kwihana imenyekanira mukurinda mugusuzuma amategeko y’Imana.

 

Impwemu wuwazutse  Kristo mu bapfuye arba muba mu ba kristo, bahabwa ubuzima na mpwemu aba mumuntu (Abaroma 8:11). Abobose barongorwa na Mpwemu n’abana b’Imana (Abaroma 8:14) kandi ivyo n’ukubuntu bw’Imana. Amategeko yatanzwe na Musa, ubuntu n’ukuri vyaraje kubwa Yesu Kristo (Yohana 1:17). Twebwe Abba canke Data dutezimbere murivyo intwaro y’ Umwana (Abaroma 8:15) bwa tanzwe kuri mwene wacu Yesu Kristo. 

 

Itegeko ryonyene ntiritanga ukwisigura k ‘umuntu  ariko kwisigura mukwizera muri Yesu Kristo (Abigalatiya 2:16) babaho ubuzima bumwe mukwizera mu mwana  w’Imana (Abigalatiya 2:20) Kubwitegeko dupfira kumategeko kugirango tubashe kubaho ku Mana (Abigalatiya 2:19) mugabo ntidushobora gutesha icubahiro ubuntu bw’Imana mukwubahiriza amategeko kuko tutarakwisigura  kubwitegeko (Abigalatiya 2:21)Dusuzuma amategeko kuko Mpwemu aturongora  kandi nuko itegeko riva mukubaho nyene kw’Imana kubero twiyambuye muburyo bw’inkurikizi bwose  nka Kristo (2Petero 1:4).

 

Twaracunguwe sikubw’itegeko ariko kubw’ubuntu bwa Yesu Kristo (Ivyakozwenintumwa 15:11). Abanyavyaha ntankomezi bafise kubatoranijwe kuko batari munsi y’itegeko ariko munsi y’Ubuntu kandi barinyagano z’Imana (Abaroma 6:14-15). N’uko rero  ntiduhengamiye mukuvuguruza itegeko kubera y’uko turinyagano z’Imana n’abagororotsi atari ivyaha bivaa n’ukubaha kwumutima kuburyo bw’inyigisho kuberayuko twahitsemwo ‘Abaroma 6:17-18). Arikubwambere twarabipfu kubera ivyaha vyacu  ubutukaba twaragizwe bazima twese hamwe na Kristo kubw’ubuntu (Abanyefeso 2:5). Twarazuwe mubapfuye twicaranye hamwe na Kristo ahantu hashajije kugirango Imana ibashe kwerekana ikinjana  kigiye kuza  muburinganire bw’ubutunzi bw’Ubuntu n’ubwiza bwayo  muri Kristo Yesu (Abanyefeso 2:6-7). Kw’ubuntu twarakijijwe  bivuye mukwizera. S’ikubwo igikorwa c’umuntu, ningabire y’Imana  canke si kubwo ibikorwa  kugira ngo umuntu aheshwe icubahiro (Abanyefeso 2:9) Nokubwivyo dusuzuma amategeko muburyo bw’Impwemu y’Imana kubuntu.

 

3.2.3  Ibwirizwa munsi y’Itegeko

 

Hari ibwiriza ribandanya mugusuzuma itegeko ritarenga kandi ritashoboye guhinduka nkuko twabibonye (Matayo 5:18, Luka 16:17). Ntiryasuzumwe neza n’Abayuda mugihe ca Yesu Kristo (Yonana 7:19) ryaragabanuwe n’ivyanditswe (Matayo 15:2-3,6;  Mariko 7:3, 5:8-9,13) mu muzigo canke mu gatu k’abigisha b’Abayuda de  bo murico gihe, bagize inyishu y’Imana (Ivyakozwe n’Intumwa 15:10).

 

Hari bandi batweretse ayandi mategeko abandanya mugusuzuma amabwirizwa y’Imana kandi ari mungiro kandi adashobora kuvaho gushika mugihe kizorangira mukubaho kw’abantu.

 

3.2.3.1 Kuberiki abakristo basuzuma amategeko

 

Abakristo barakijijwe k’ubuntu, s’ukubwamategeko kuberikirero kutagira ishingiro ry’ukumenya canke gusuzuma amategeko? nikubera:

Ivyagezwe vy’Imanaye bishingiye mukubaho kwayo

 

Itegeko ry’Imana rizanana mukubaho kw’Imana.Rero, n’iryibihe bitazoshira kubera ko Imana Yonyene ntivangwa niyoyonyene Nziza nkuko irihagati y’ubwiza bwose. Muri (Mariko 8:10) vuga ati: Kuberiki mu mpamagara imwiza? Ntamwiza atarumwa n’Imana niwashaka kwinjira mubwiza witondere ivyagezwe  (Matayo 19:17). Ubwiza bw’Imana busunika umwe wese hagati yacu kukwihana (Abaroma 2:4) Ukubaho kw’Imana n’ubwiza bwayo butavangwa. Ingabo zibereye ziritanga mu Kubaho kwayo.Rero, bari batekereje mukubaho hamwe n’ubwiza bwerenda.

 

Murububuryo Kristo wenyene ejo,unomunsi, n’ibihebitazoshira (aioonas) (baheburayo 13:8) Abatoranijwe, mukwinjira mukubaho kweranda (2Petero 1:4), bwaje kuba ubunywanyi bwa bw’ukubaha keranda nka barya ba Melekesedeki ataruwarungitswe (aparabatoni) hamwe bidahinduka gushitsa ibihebidashira (aioona) Abaheburayo 7:24). Kristo arashobora gukiza bose begereye Imana kuri we (raba abaheburayo 7:25 Ikigirki–Icongereza Interlinéaire rya Marshall). Ariko ntantumbero canke Imana itegeka kubw’Ubugombe bwayo.

 

Ivyagezwe vy’Imana bitegerezwa gukurikiranan’ukwizera, atari kubikorwa (Abaroma 9:32). Turafise isezerano hamwe Uhoraho yashiraho ivyagezwe mu mpwemu n’ivyanditswe mumitima yacu. N’Imana yacu kandi natwe turabasuku biwerahimbaza mugusuzuma ivyagezwe vyayo mukubaho kwacu (Abaheburayo 8:10-13). Kubwivyo ibimenyetso vyohanze ntaco bimaze n’ugusuzuma kw’amabwiriza y’Imana imbere niyo atugira gukebwa (1Abikoritno 7:19) nkakurya Kriso urumwe mubagize impwemu ya b’Isirayeli  abonibo batunganya idaragoni mugusuzuma ivyagezwe vy’Imana. Gusuzuma ivyagezwe vy’Imana n’indondoro yoguhona (Ivyahishuriwe 12:17). Abari abera basuzuma ivyagezwe bihangana (Ivyahishuriwe 14:12).

 

3.2.3.2 Abakristo nk’Ingoro y’Imana

 

Aberanda n’ingoro canke ahantu heranda naos y’ Imana na Mpwemu y’Imana iba muriwe. N’imba umwe yosenyura ingoro y’Imana Imana izomusenyura. Kuko Ingoro y’Imana ni Yera kandi nitwebwe turiyongoro (1Abikorinto 3:16-17) kuberiyo nvo, abakristo bategerezwa gufata nkakama imibiri yabo mubuzima bwiza kandi bwemewe na mpwemu w’Imana kuko  Imana yavuze ati Izoba muri twebwe  kandi izogendera muri hagati yacu kandi izoba Imana yacu nicogituma dutegerezwa kuguma turi aberanda no kuba hambavu. Imana itegerezwa kuba Data wacu natwe dutegerezwa kuba Abana bayo. 2Abikorinto 6:16-18 bivuga muruvangane muvyanditswe vyinshi vya AT; Abalew 26:12; Ezekiel 37:27; Yesaya 52:11; 2 Samweli 7:14).

 

Kubwivyo, abakristo ntibashoborakubana n’abatarabizigirwa (2Abikorinto 6:14). Barashobora kwihanagura nibintu vyose vyumubiri n’ivyimpwemu muguheraheza ukwitanga no mukwishikana ku Mana (2Abikorinto 7:1) Bararobanuwe kuva kwitanguriro  no mugukizwa  biciye mu gucungurwa  na mpwemu  no mukwizera mu kuri (2Abitesalonike 2:14). Ukuri rero gutegerezwa kubera ubuzima  bw’ubwenge kandi n’ikimenyetso c’abatoranijwe. Turashobora gutezaimbere iyo ivyagezwe vyose vyo muri Bibiliya bifise hamwe n’intumbero ibereye.igipimo c’Ingoro y’Imana irakoreka mubumwe hamwe n’ivyagezwe (Ivyahishuriwe 11:1).

 

3.2.4 Amabwirizwa Cumi y’Imana

 

Amashengero yarihaye gusuzuma amabwiriza cumi nkuko tubisanga mu Gusubira muvyagezwe 20:1-17 no mu Kuvayo 5:6-21.

 

Ibwiriza rya Mbere ni:

Ni Jewe Uhoraho, Imana yawe, nagukuye mu gihugu ca Egiputa, mu nzu y’umusavyi. Ntuzogire iyindi mana imbere yawe.

 

Imana Data kandi Niyo y’Ukuri (Yohana 17:13) kandi nta ya Elohim irimbere canke ingana NAYO Birabujijwe guhimbaza canke gusenga iyindi buryo, na Yesu Kristo.

 

Ibwirizwa rya Kabiri ni:

Ntukibazire igishushanyo icari co cose  kiri mwijuru no mwisi, canke kiri mumazi ibwina canke kw’isi ntuzogipfukamire imbere  kandi ntuze ugikurikire  kuko ni jewe Uhoraho Imana yawe nti Imana Ipfuha, kandi ihana ibibidashira kuva kuri se gushika k’umwana gushika kuwa gatatu no kuwa kane gushika kurunganwe rwose rungaya,kuko nti nyen’imbabazi gushika kubihumbi n’ibihumbi vy’urunganwe  kurabo bankunda kandi kubasuzuma  amabwiriza yanje.

 

Ntibirekuriwe rero kugira igishushanyo canke ikibazanyo icarico cose kugirango ugikoreshe mukugisenga canke mukugishariza. N’ukuvuga ibibazanyo birabujijwe mw’Ishengero nk’igisharizo. Amabwiriza yonyene arafise uruhara mugusuzuma mu buryo bw’idini kandi navyo nyene birahanagurwa.

 

Ibwirizwa rya Gatatu ni:

Ntukarahirire ubusa izina ry’Uhoraho Imana yawe mubusa, Kuko Uhoraho ntizoharira uwurahirira ubusa Izina ryayo.

 

Izina ry’Uhoraho Data ry’ibutsa ukwubahwa kwa ryo nico gituma ico cagezwe kidahigira kubusa  igikorwa c’ukurahgirira ubusa ukundi mugabo atari gushiraho ubukuru bw’Ishengero kurabo bose bashaka kurahira mubuyobozi bw’ Imana kuri Yesu Kristo.

 

Ibwirizwa rya Kane ni:

Wibuke umunsi w’Isabato,kandi uwubahe .Uzokora iminsi itandatu kandi uzokora igikorwa . Ariko kumunsi ugira indi n’umunsi w’akaruhuko k’Uhoraho Imana yawe. Ntuzokore igikorwa nakimwe wewe n’umuhungu wawe, n’umukobwa wawe, n’umusuku wawe, n’igitungwa cawe n’umushitsi azoba murugo rwawe. Ariko muminsi itandatu Uhoraho agize ijuru, n’isi ,ibiyaga nibirimwo vyose kugirango biruhuke kumunsi ugira indwi : Nicogituma Uhoraho yahezagiye umunsi w’Isabato n’ukuwucungura.

 

Isabato y’umunsi w’indwi ni tegeko mukwizera. Nta mu kristo numwe  yoshobora gukorera Imana canke gusuzuma Isabato, izwi mukirangaminsi cacu numunsi wa gatandatu. Atarigusa ugushiraho umunsi umwe w’uguhishurirwa kundi atari kumunsi w’indwi ivyo bihushanye n’amabwirizwa mugabo ivyo biza kuwubigonvye nk’igisharizo c’igirwamana co hanze mugushaka kwihuta kw’Imana. N’igikorwa  c’ubugarariji  kandi gikorwa kumwe wese kuruwowese nkugupfumura (1Samweli 15:23). Bijanye kwibwiriza rya kabiri rikuraho ibwirizwa rya kane ivyo bijanye n’ibigirwamana. Vbyashizweho n’ibiranga minsi bitumbereye indwi kuntumber y’uguharura kuvyonyene nkivyo.

 

Ayo mabwirizwa ane yambere arerekana neza isano ry’umuntu hamwe n’Imana kandi adondorwa munsi y’intango y’impamvu ry’itegeko kubijanye: Urakunda Imana yawe n’umutima wawe wose hamwe n’ubuzima n’ivyiyumviro (hamwe n’ubushobozi bwawe Mariko 12:30). Niryo bwirizwa rikuru (Matayo 22:37-38).

 

Indondoro ishitsa hamwe n’Imana kava kukwemererwa gutunganye kurayo mabwirizwa no gukingira igikorwa cose kwibwira.

 

Ibwirizwa rya kabiri rikuru ni:

Urakunda mugenzawe nkuko wikunda. Ntarindi bwirizwa rikuru risumba iryo. (Matayo 22:39; Mariko 12:31)

 

Ibwirizwa rya kabiri rikuru rivugwa mwisano ribandanya mumabwirizwa atandatu yanyuma kandi yose arafise isano y’umuntu.

 

Ibwirizwa rya gatanu ni:

Ubaha so wawe na nyoko, kugirango iminsi yawe yongerekane mugihugu Uhoraho Imana yawe ya guhaye.

 

Umuryango ushingiye kumiryango y’abantu abaribobose kandi irafise ivyiyunviro bitandukanye muri rusangi y’amadini.

 

Ibwirizwa rya Gatandatu ni:

Ntukice.

 

Aba kristo nibo bacibwa urubanza n’ivyagezwe vyiyisumba vyose rero ntibarakare kuri bene wabo. nimutsinde ishavu, nti mutate na mugenzawe uwowese azogirira ishavu mugenzi we canke kuri mwene wabo niyitegurire gucibwa urubanza, uwowese atuka mwene wabo akwiriye igihano (guhanurwa  canke uwowese avuga ibitaroranye akwiriye guahanwa n’umuriro wa gihonomu (canke inva y’ikuzimu) (Matayo 5:22).

 

Ibwirizwa ry’indwi ni:

 

Ntugasambane

 

Abakristo bacibwa urubanza n’itegeko ryo hejuru riraba umukenyezi asambana n’umugabo atar’umugabo wiwe (Matayo 5:28).

 

Ibwiriza ry’umunani:

Ntukibe

 

Kwiba n’ugukoresha inguvu canke igikenye kwa mwene wanyu birica imigenderaranire hamwe n’Imana.

 

Ibwirizwa ry’icenda ni:

Ntugashingire intahe y’ikinyoma mugenzawe

 

Uburwa neza n’ubutungane birabereye kandi bifise insiguro imwe, mw’ijambo rimwe  mu giheburayo. Nico gituma, kubwivyoumu kristo ntibushobora kuba ahatari ubutungane. Uguhinduka kubintu vyiza mukibi  kw’ubutungane  mugishintahe c’ikinyoma kuratandukanye canye n’agakiza ka Kristo.

 

Ibwirizaw ry’icumi ni:

Ntukipfuze inzu ya mugenzawe, ntukipfuze umugore wa mugenzawe, canke umushumba, canke umugurano, n’inka, canke ibintu vyose bitunzwe na mugenzawe

 

Ukwipfuza n’urukurikirane rutanga inyungu ry’ibintu biboneka canke ukubaho kw’ubasambanyi imbere y’imigenderanire yacu n’Imana.Niko murubwoburyo ry’ibigirwa mana.Bishiraho intumbero y’ukwipfuza kubintu bindi kandi arikosa  kuyandi mamwibirizwa. Kubwivyo murubwoburyo  arajana kuko ukwipfuza kuvana n’ukurangura kugikenye, cabandi ariko gukingira muburyo bw’ivyagezwe  gutsinda murirusangi. Nta kindi mu gitumbereye icaha. Icaha kibabaza icagezwe. Kristo yatanze insiguro k’ukuri kwunvikana ku vyagezwe Matayo 5:21-48 gupfuka Kuvayo 20:13, Gusubira muvyagezwe 5:17, 16:18 hamwe na Luka 12:57-59.

 

Amabwirizwa ashobora ategerezwa kubandanya kwigishwa na b’avyeyi bose kubana babo. Ategerezwa kuba ikimenyetso kuma hagati y’amaso (kuvyiyumviro  no kugikorwa) mukumanikwa  ku nkingi y’inzu (Gusubira muvyagezwe 7:7-9).

 

3.2.5 Ayandi ma bwiriza ategeka ingendo z’umuntu

 

3.2.5.1 Ivyagezwe kubifungurwa

 

Ivyagezwe kubipfungurwa tubisanga mu ba Lewi 11:1-47 no Gusubira muvyagezwe 14:4-21. Ivyo vyose bishingiye mu mategeko y’umubiri  runtu mu buryo bwiza bw’ubuzima no muburyo bwiza  ntanga nguvu. Amabwirizwa ategerezwa kuba meranda no kugira umubiri ugire uburyo  bwiza  muri Mpwemu Yera. Hariho umushinge mubuhinga kumabwiriza y’impfungurwa. Ugupfungura amaraso  birabujijwe mu Gusubira muvyagezwe 12:16 ubuseri, mu Balewi 3:17 canke icapfuye c’iyishe conyene canke icatabaguwe ntikirekuriwe gupfungurwa (Ezekiyeri 44:31) Ibizira mubijinye n’impfungurwa vy’ivyamwa muvyagezwe  biganzwa n’ivyamwa tubisanga mu Balewi 19:23-26. Ayo mategeko arafise isano ryeranda.

 

3.2.5.2  Isabato

 

Isabato y’umunsi w’indwi utegerezwa gusuzumwa  (kuvayo 20:8-11; Gusubiramuvyagezwe 5:12-15) Ibwirizwa ry’ibigirankana ry’Uhoraho mu ma bwirizwa. N’amategeko adahonyangwa  iminsi yose no ku bantu bose. Isabato iragora kwica kandi yashizwe hagati ya bantu  bayo (Kuvayo 31:14-15). N’Ubumwe buri hagati y’abana ba Isirayeli  gushika iminsi yose  kandi n’ikimenyetso hagati yabo n’ Imana, Ugutahura nk’u muremyi (Kuvayo 31:15-16). Abakristo bose n’abisirayeli mu mpwemu, n’abapagani bose nabonyene bagize umuryango wa Isirayeli. Kubwivyo rero, Isabato n’ikimenyetso hagati y’Imana n’abantu bayo iminsi yose. Igihano kubazohindura Isabato n’urupfu mukubura Impwemu Yera  kandi n’ugukaburwa kwa kabiri mukuzuka.(raba Ivyahishuriwe Yohana 20:5). Isabato  n’umunezero kandi utegerezwa kuba wogusonerwa kurya kumunsi mweranda w’Imana. S’umunsi w’ukwinezereza, mu mivinyu canke mumahwaniro meranda (Yesaya 58:13-14 Ntacanditswe nakimwe gishobora kuba umuzigo  wikorerwa umunsi w’Isabato (Yeremiya 17:21-22).

 

Uhoraho wacu yarasuzumye Isabato mugihe c’ubuzima bwiwe (Mariko 6:2). Intumwa zarasuzumye Isabato (niyindi minsi myeranda) hamwe nivyo dutegerezwa  gusuzuma Isabato. Uhoraho azoyerekana  bushasha Isabato.Ukwezi gushasha ni minsi myeranda kubwinguvu n’amategeko mugushinga  ibinjana vyiminsi yanyuma  musni y’intwaro ya Mesiya ihana ubwoko butazokwubaha (Yesaya 66:22-23; Zakariya 14:16-19).

 

3.2.5.3  Ukwezi gushasha

 

Ukwezi gushasha gutegerezwa gusuzumwa mukwisunga ivyagezwe (Guharura 10:10, 2:11-15; 1Ngoma 23:31; 2Ngoma 2:4; 8:13, 31:3). Urudandazwa rurabujijwe mu mwanya no kumunsi w’Isabato (Amosi 8:5). Abisirayeli basuzuma amezi mashasha (Yesaya 1:13-14 ; Ezira 3:5; Nehemiya 10:33; Zaburi 81:3, Yosiya 2:11) Nkuko  ishengero rya gize mubinjana. Ishengero rya suzumye amezi mashasha  hamwe n’Isabato be n’iminsi myeranda (Abikomlosayi 2:16). Amezi mashasha azo suzumwa n’ugushirwaho na Mesiya nkuko Isabato isabato iri. (Yesaya 66:23; Ezekiyeli 45:17; 46:1,3,6).

 

3.2.5.4        Iminsi myeranda y’Umwaka

 

Dusanga iminsi mikuru myerada y’umwaka mu Balewi 23:1-44 no muri Kuvayo 16:1-16, Iyo minsi myeranda irafise intumbero y’agakiza k Uhoraho. Iminsi mikuru itegekanijwe gurtya:

 

 

N’itegeko kandi bizana uburyo nyamukuru nka kurya kw’ibimenyetso hagati y’Imana hamwe n’ihanga ry’iwe.Iminsi myeranda ihimbazwa nkakurya kw’Isabato.

 

3.2.5.5  Ukwabirana

Ukwabirana n’igikorwa cerenda. Vyerekana ubumwe bwa Kristo  hamwe n’Ishengero  munsi y’Imana (Ivahishuriwe Yoh 19:7,9). Iryo jambo risobanurwa muri Matayo 22:2-14 n’igikorwa kibandanya na Kristo (Matayo 25:10) gishingiye mumyiteguro myiza yo  mukuvuga muvyimpwemu. Kuva mugihe c’usugusubiza hamwe, ntihashobora kuba ishingirwa ry’ubugeni. Ugushingira kw’ubugeni kwabayeho kubera abantu kandi s’igikorwa c’abarwanyi bw’ibw’ijuru. (Matayo 22:30). N’uko rero mwizuka mubapfuye, abantu ntibakwabira abagore, na bagore ntibaronka abagabo (Marik 12:25)  niho rero aho bazohitamwo gushikira urunganwe rw’imyaka. Nihobazoba baringaniye n’abamararyika hamwe nk’ ‘Umwana w’Imana (Luka 20:34-36).

 

Rero ugushingira n’igikorwa caranguwe kubera abantu kandi kizohereza kubaho inyuma y’uko igikorwa c’ukurema kizoba kirangiriye. Kuva iremwa rya Adam, igikorwa cashizweho kugirango umuntu wese azosiga se na Nyina kandi ko azobana akaramata n’umukenyezi wiwe kandi bakazoba umubiri umwe (Itanguriro 2:24).

 

Umugore n’umugabo kubw’isezerano n’ukubw’Uhorahoyipfuje igwirirana ryiza ro murubwo buryo. Uhoraho yaragerageje  ivyokwahukana, ariyo intambara y’umubabaro (Malaki 2:16). Ukwahukana kwarekuriwe na Musa ariko umu kristo ntategerezwa kwirukana umugore wiwe atari mu ubusambanyi (Matayo 5:31-32). Umugabo ntashobora gutandukana ico nico Imana yongereye (Matayo 1:3-12) N’imba umugore adakijijwe ategerezwa kubana n’umugabo akijijwe kandi ukubana kwabo kubaho (1Abikorinto 7:10-16).

 

3.2.6 Icungerwa ry’Ubutunzi

 

3.2.6.1 Mu Mana

 

Ububasha kvy’ubutunzi mu Mana tubisanga mu vyo Gusubira muvyagezwe 12:5-19 n’ububasha bwa buri mu kristo mugufasha  ibikorwa vy’Ishngero, ingingo zijanye n’ivyacumi bitangwa kubw’Imana na bajenama  hamwe na Balewikuvaho bafatiye Isirayeli (Gusubiramuvyagezwe 12:9-14) Batanguje ishengero. Ikori ry’ Ishengero ryatangwa kumunsi w’ukuzinduka. Ikori ryakirwa nkuko vyanditswe muri Nehemiya 10:32) igikorwa cabandanya gushika mu binjana vya Mesiya (Malaki 3:1-6) muri Malaki 3:7; Imana itegeka yuko ubwoko bwose busubira kuri We kandi bakazogaruka kuri yo. Ukugaruka kw’isunga ibikorwa vy’Imana hamwe n’ugutangwa kw’ibigira cumi (Malaki 3:7) ukudatanga ibigira cumi bisigurwa ngo ukwiba  iMana (Malki 3:8-10).

 

Ugutangwa kw’ibigira cumi n’ugukurikizwa rusangi, kwemeza ko igikorwa c’Imana kibashe kubandanya no mu kugaruka , ivyamwa vy’isi bibashe kwemezwa n’IMana (Malaki 3:10-12).

 

Ububasha bw’Ishengero ku Mana bwabayeho kuva kuntumwa  naho buterekanywe  canke kuvurwa  n’igikorwa (2Abikorinto 12:13-18). Kuko Kristo yatumye abigishwa babiri kuri babiri kandi bategerezwa gufashwa mubikorwa  n’umurwi hamwe n’abo bikorana (Luka 10:1-12) abo bakora igikorwa c’ishengerokandi bamamaza ubutumwa bwiza bategerezwa gufashwa no guterwa ingunga (1Abikorinto 9:13-14) n’ubushobozi bw’ishengero bw’ishengero ku vyangongombwa kurabo bamamaza ubutumwa bwiza mu mwanya wose (1Timoteyo 5:17-18, cf. Mugusubiramuvyagezwe 24:14-15).

 

Ivyacumi biremerwa n’IMana kiretse iyo amafaranga avuye munyugu mbi canke iyo atangiweko ikimazi c’amangetengete canke c’ibigirwa mana (1Abikolosayi 12:27). Ivyacumi bitangwa kw’ishengero kugirango bitange infashanyo kubanywanyi babanyarucari (1Timoteyo 5:9-10,16) Ivyacumi bitegerezwa gukoranywa  mu ntango rya makoraniro asanzwe kandi ivyacumi nyacumi bitegerezwa kurungikwa kucicaro c’inama ya makoraniro nkuko bikorwa muvyo guharura 18:26 no muri Nehemiya 10:37-39. Icagezwe cambere c’imbuto c’ivagezwe, n’ukuriha vyihutirwa (Kuvayo 22:29) Ikintu cambere c’ivyamwa  gitegerezwa gushikanira  imbere y’IMana bidatevye muntango y’iminsi mikuru, kandi icambere y’umugoroba  n’ugukorana y’ugukorana (Kuvayo 23:19). Ukuvyarwa ubwambere gutegerezwa kwitunganya k’Uhoraho (Guharura 18:15-18).

 

3.2.6.2  Ku bandi

 

Utababara mugenziwe  ntashobora kubabara n’umuryango wiwe, uwo akengera ukwizera  kandi ntabwo arumwizigirwa (1Timoteyo 5:8).

 

Ntamu kristo ashobora kuvangura canke kunyaga agahembo k’umuntu uwariwese  (Gusubiramuvyagezwe 24:15) ategerezwa kuriha amafaranga yose yakiriye kandi mu mwaka w’Isabato, nimwibagire amadeni yabavukana mukwizera (Gusubiramuvyagezwe 15:1-3; Nehemiya 10:31) Ibigira cumi mu minsi mikuru irarekuriwe  n’ivyanditswe vyinshi, ubwakabiri ibigira cumi ntibitegerezwa kuribwa  munzu, y’umuntu uwariwese atari ahantu Imana yonyene yateguye  no gutora (Gusubira mvyagezwe 12:17-19).

 

Mu mwaka ugira gatatu ujanye n’Isabato, ibigira cumi bitegerezwa gutangwa kugirango bifashe aboro (Gusubiramuvyagezwe 14:28, 26:12) imyaka ya gatatu y’ibigira cumi ni 1994-95, 2001-02, 2008-09, 2015-16,2022-23, umwaka wa mbere ku mwaka ugira gatatu mubigira cumi mubijanye niyubile nshasha canke  mubihumbi bishasha  ivyo bishingiye ku myaka mishasha  ya yubile  irwa munyaka ya 27-28 na 77-72 ya Ezekiyeli 1:1. Itegeko rya gatatu ry’ibigira cumi birashobora kuvurwa  canke guhindurwa n’intara iyo hari uburyo bw’umutekanoi  mumibano ijanye.

 

Umwaka w’Isabato n’umwaka w’akaruhuko kw’isi, ibinyobwa n’indimo kuboro n’ukumitongo y’imirima kugirango babshe gufungura Kuvayoi 23 10-11 Imyaka y’Isabato irwa mumyaka  y’ukubahwa 1998-99,2005-06; 2012-13; 2019-20; 2026-27 hamwe n’imyaka ya Yubile irwa muri 2027-28.

 

Uwowese ari mwiza kuboro  abaguranye IMana yo izo muriha kugikorwa ciwe (Imigani 19:17) kandi ntaco azobura (Imigani 28:27) kandi azogira ingabire mw’ijuru (Mariko 10:21). Imana irabona uku baho kwawe, kandi irashoboye kukugirira ibikorwa vyiza atari gusa kuvyo ubonesha amaso ya bamwakiriye  mugabo kubwubushobozi bwose bw’ibikorwa vy’imbabazi mu Mana (2Abikorinto 9:6-12.

 

3.2.7  Intambara n’amatora 

 

3.2.7.1    Intambara

 

Aberanda  n’intumwa z’Imana isumba vyose. Ntibibereye n’agato k’umukristo kwaka ubuzima bw’uwundi (Kuvayo 20:13; Matayo 5:38-48; Luka 6:27-36). Nimba umusuku wa Kristo yari muriy’isi agwanira kutaba igikoresho c’abategetsi b’iyisi (Yohna 18:36) naho yoba aba muriy ‘isi ndarwanira intambara yo mumubiri (2Abikorinto 10:3). Ibirwanishwa bikoreshwa n’abatoranijwe birafise ububasha  bweranda bwo guhindura abadakomeye (2Abikorinto 10:4). Rero n’itegekok’umu kristo gufasha ubutegetsi bw’igihugu ciwe hamwe n’ukuyikorera mumasengesho no mu kwubaha murupfasoni kumibereho y’abantu babo niho IMana izobarinda canke kubazigama n’ubushobozi bwayo.

 

3.2.7.2    Amatora

 

Abakristo bategerezwa kwubaha amategeko y’intara yabo kiretse mugihe iyo bari muntambara  y’amategeko ya Bibliya. Iyo bitegetswe n’amategeko gutora iyo ata ntambara hamwe n’intumbero za bibliya.Uhitamwo ku matora kandi ivyo nivyatowe nivyo mugusubira muvyagezwe0 1:9-14 hamwe n’ubuhanuzi bw’intan go y’ubwanyuma y’ibihumbi  vya Hoseya 1:11. Intererano kumvo ya ma politike nk’ibirindiro vy’intambara.

 

Ingingo ya 4

 

Inyigisho zijanye na Mesiya

 

4.1 Ukubaho kwa Kristo

 

Yesu Kristo yarafise ukubaho nka mpwemu. Yabayeho kuva muntango z’ukuremwa (Yohana 1:1) nk’uruvyaro rwa mbere mu vyaremwe vyose (Abikolosayi 1:15) kandi yabaye uwambere mu vyaremlwe n’IMana (Ivyahishuriwe 3:14). Yigeze kubaho twibukijwe n’isezerano rya kera nk’Umumarayika wa YHVH, Umumarayika ariho canke w’isezerano. Yari Umumariyika yavuy muri Isirayeli yo muri Egiputa kungengera z’Ikiyaga Gitukura.Yari Umumarayika wo mu gicu kandi yavuganye na Musa i Sinai (Ivyakozwe n’intumwa 7 35-35). Yari Mwene, Betel canke Mwene, w’IMana canke Umweranda Umucunguzi w’Inzu y’Uhoraho (Itanguriro 28:17; 21-22, 31:11-13, Abaheburayo 3:1).

 

Kristo yar’Umumarayika wi Ha Elohimu (Itanguriro 31:11-13). Yitswe Elohimu na elohimu wiwe, umwe Mana Data (Zaburi 45:6-7) yar’intungane kuri w’uwo yamushizeho, nk’Umwana nka kurya Mosa yari yari’intungane mu mzu y’Imana (Abaheburayo 3:2) ariko nk’umusuku wa Kristo yaje mw’isi kugirango abere icabona c’ukuri (Yohana 18:37). Ubwami bwiwe ntiburashika kw’isi yaratowe imbere y’imishinge y’Isi yarashimangiwe mumpera z’ibihe kubwacu (1Petero 1:20).

 

4.2. Ukubaho n’Ukuzuka

 

Kristo yarungitswe mw’isi kugira ngo akize abantu mugukuraho ivyaha vy’isi (Matayo 1:21, 9:6; Mariko 3:28) nk’umwagazi w’intama ‘Ivyahishuriwe Yohana 5:6-8) yarakuwe kumushinge w’isi nkakurya umengo s’ubweranda bw’Imana (Ivyahishuriwe Yohana 13:8).

 

Naho abantu batemeye Kristo na Mesiya bagapfira muvyaha vyabo (Yohana 8:24).

 

Kristo yapfiriye ivyaha vyacu nkuko ivyanditswe bibivuga kandi yarahambwe kandi yarazutse kumunsi ugira gatatu nkuko ivyanditswe bibivuga (1Abikorinto 15:3-4); yarabonekeye bene data bangana n’amajana atanu (1Abikorinto 15:5-6) Kristo yaramaze kuzuka imbere y’umunsi w’itwa uwa mungu ariwo umunsi wambere w’indwi (Yohana 20:1; raba kandi muvy’uharira Mariko 16:9-10, ibuka umwanya w’izuk Baravuze kuriwe ngo yamaze iminsi itatu n’amajoro atatu munda y’isi nkakurya nk’imenyetso ca Yoha (Matayo 12:39-40, raba kandi muri Mariko 24:6-8).

 

Kristo yaracunguwe (Matayo 27:32-50; Mariko 15:24-37 Luka 23:30 mu ma saha atatu i.e 9h y’igitondo, (Mariko 15:25 hamwe n’ugushika amasaha icenda n’ukuvuga 3h k’umuhingamo (Mariko 15:33) yo kuwa 14 Nisani. Ntan’ikimenyetso nakimwe kiriho cerekana ko carigiti canke umusaraba muri « T » tuzobihingura bidatevye. Ubwigenge bwivyo umusaraba ntutegerezwa kuba ikimenyetso c’ukwizera mu nkomoko muvyakahitse bihambaye bitari rukristo.

 

Kristo yara bambwe kandi yarazutse (Mariko 16:6). Umunsi w’izuka ryiwe, yaraduze kwa Se ariwe Data wacu n’IMana yacu (Yohana 20:11-18) yicaye muburyo bw’IMana n’abamarayika, ubutware  n’ubushobozi yarabuhawe (1Petero 3:22).

 

Kristo yaratanze ku ntumwa ububasha kw’Ishengero bwoguhharira no gufata mpiri ivyaha (Yohana 20:22-25).

 

4.3 Ibikorwa vyakabiri vya Kristo

 

Kristo yaje ubwambere nk’umucunguzi kubera uguhanagura ivyaha. Ntiyabanje kuza nk’Umwami Mesiya nanico gituma yumviwe nabi n’Abayuda bo muricogihe ciwe. Bari barindiriye umwami  w’isumba (Matayo 27:11-29,37; Luka 23:2-3; 37-38; Yohana 19:14-16) ariko bamwe bamwe baramumenye babifashijwemwo na Mpwemu Yera  nk’Umwami  wa Isirayeli (Yohana 1:49, 12:13-15) Bishitsa kandi ubuvugishwa bwa (ZaKariya 9:9).

 

Yesu azoza azananye n’inkomezi, aherekejwe n’ingabo zitunganye (Matayo 25:31) nk’Umwami Mesiya (Ivyahishuriwe Yohana 17:14). Kandi ubutwari bwiwe buzokwibonekeza, nk’umuco wo mw’ijuru (Matayo 24:27) Azo hangama hamwe n’ubushobozi hamwe n’aberanda zazozuka (Ivyahishuriwe Yohana 20:4).

 

Azokuraho abanyavyaha mucubahiro c’iwe (2Abitesalonike 2:8) hanyuma kandi abategetsi b’iyisi, abantu b’ivyaha bazoza kubutegetsi n’ibikorwa vyabo vyagisatani, n’ubushobozi hamwe n’amategeko ateweko igikumu yo gushira mungiro (2Abitesalonike 2:9). Ivyo bizorungikwa kumashengero y’IMana kuko batashimye ukuri n’ugukizwa. Kubwivyo rero, IMana izorungikirwa bamwe hagati yabo m’ukubeshwa gukomeye kugirango bemere mubitarivyo kubera ko batasuzumye ukuri (2Tesalonike 2:10-12). Uhoraho azo honya iyo myifato y’ubuhumyi izoba iva mukanwa kabo no mukwerekwa kumubihe bizoba bihari (2Abitesalinike 2:8).

 

4.4. Ukuganza kw’imyaka igihumbi kwa Kristo  

 

Kristo azoshiraho ukuganza kw’imyaka igihumbi aha kw’isi mugihe c’imyaka igihumbi hamwe n’aberanda bazoba bazutse (Ivyahishuriwe 20:3-4). Satan azovanwaho imyaka igihumbi no kubohwa mukinogo c’umwiza c’itarutaru, ahantu abamarayika bacumuye (2Petero 2:4). Aberanda, bishwe kubera ugushingira intahe ivya Yesu no kumajambo y’Imana, n’abobose batigeze basenga ico gikoko canke ishusho yaco, canke abobose batigese baronswa ikimenyetso muruhanga no mubiganza vyabo, bazozukakandi bazoganza hamwe na Kristo imyaka igihumbi (Ivyahishuriwe 20:4) ukuzuka kwa mbere (Ivyahishuriwe 20:5) Abandi bapfuye ntibazoshobora kuzuka gushikaho imyaka igihumbi izoba itunganijwe (Ivyahishuriwe 20:5). Rizoba izuka rya kabiri canke ryahamwe.

 

Murico gihe c’imyaka igihumbi Kristo azoshiraho Ubwami bwiwe butunganijwe n’ivyagezwe vya bibiliya yahawa k’umusozi sinai. Ivyo bizoshika aho azogeza ikirenge ciwe k’umusozi w’ivyiza (Zakariya 14:4,6ff.). Amahanga yose azorwanya Yerusalemu kandi bazocibwako iteka (Zakariya 14:12). Abazoba bakiriho kumahanga yose bazogenda bose imyaka yose i Yerusalem bazopfukama imbere y’Uhoraho w’ingabo kandi bazokwigina umunsi mukuru w’ihuriro (Zakariya 14:16). Isabato  Ukwezi kweranda hamwe n’Iminsi Mikuru myeranda  kwitegeko izobaho kandi n’ivyagezwe bizoza I yeruselem. Amahanga atazorungika i Yerusalemu k’umunsi mukuru w’iyimbura ntazoronka imvura mugihe cayo (Zakariya 14:16-19).

 

I rangira ry’ibinjana Satani azokwishira kuri bashasha kugirango ageseze amahanga yose yo kwisi  (Ivyahishuriwe 20:7-8) Bazokorana kandi rimwe kubera ivyago ariko bazorandurwa n’umuriro (Ivyahishuruwe 20:9); Sataniazokurwaho.Ukuzuka kwose kuzoba n’icibwa ry’urubanza (Ivyahishuriwe 20:13-15).

 

Ingingo ya 5

 

Ingorane z’Ikibi

 

5.1 Ukubaho kw’ikibi bijanye n’ubugumutsi bw’ingabo zijuru

 

Satani yarakorowe mw’ijuru kubera ivyaha n’ubugarariji bwiwe kubera yashatse gushiraho ubugombe bwiwe bungana canke busumba Ubw’Imana Data, hamwe nubwo gusengwa (canke ubwa mangetengete nkuko vyashingiwe intahe muri 1 Samweli 15:23) Satani yarondeye kwigira n’ukungana n’Iyijuru ariyo Mana Data. Kuru hande rumwe, Kristo ntiyarondeye kungana n’Imana ariko yashira mungiro imigambi yayo (Yohana 4:34).

 

(Niwe) Afise ishusho r’Imana ntiyabonetse nkikintu c’ugukurwaho kugirango kingane hamwe n’Imana, ariko yaribohoye wenyene mugufata mibiriho kugirango bibe nkishusho rya bantu kandi ya bonetse nk’umuntu asanzwe kandi yaricishije bufi we nyene acaba uwicisha bugufi gushika kugupfa kwiwe no kugupfa kumusaraba. Nico gituma kandi Imana yamugize umweranda ikamuha izina riri hejuru y’Amazina yose ...... (Filipo 2:6)

 

N’uko rero Imana yareze Christo muburyo bwo kwubahwa kubera yuko atarondera ukungana na WE kandi ntiyigeze agerageza Imana kukantu nakamwe kaba élohim na bene élohim yarondeye gukora.

 

Muri Luka 10:18, Kristo yavuze ati narabonye Satana arwa avuye mw’ijuru nk’umuco. Satani yaramenyereje igice c’abamarayika canke c’inyenyeri o mwijuru (Ivyahishuriwe 12:4) abo bamarayika birutse bihuta hamwe na Satani kw’isi (Ivyahishuriwe 12:9). Ukwo gutamarirwa kwatunganijwe n’ugutamarirw Ivyahishuriwe 8:10 aho umumarayika agira gatatu yibutsa ugutamarirwa gushasha kugira gatatu kuzobaho n’ukurwa kw’inyenyeri ry’abarwanyi bo mw’ijuru bahovya igice c’ivyaremwe.

 

Abarwanyi bo mw’ijuru bararanduwe n’ubugarariji. Abarwanyi bo mw’ijuru nibo hema ry’Imana mw’ijuru. Ubugarariji bwatumye iduzwa ryabamwe muriryo hema muburyo bw’isi bwibagiza no kwiyibagiza ukundi izina ry’Imana hamwe n’ihema ryiwe n’ukuvuga ababa mw’ijuru (Ivyahishuriwe 13:6) Rero Imana iba mw’ihema ry’ijuru arizo ngabo z’ijuru kandi zatoranijwe kandi bazobaho kwisi y’Imana.

 

5.2    Inyigisho zerekeye  abatoranijwe

 

N’Imana kubwa Kristo, muburyo bw’Impwemu Yera, yugurura ubwenge bw’abatoranijwe bose, duhereye k’untumwa kugirango ivyanditswe vyunvikane (Luka 24:45). Kristo yavuze yavuze mumigani kugirango abatatoranijwe ntibabashe gutahura, Ukundi bari bategerejwe kwihana kandi barigukizwa (Matayo 13:10-17) imbere yuko bacibwa urubanza.

 

Imana n’ukuri kandi ntiyipfuza ko uwowese yopfa rubi. Ariko kubera Ubweranda bwiwe bwiza umwe wese yarahamagawe nkuko biri mu ntumbero yiwe. Ariko ababimenye ubwambere yarabatoranije kuba ishusho ryiwe mu Mwana Wiwe kugirango abe icaceremwe c ambere muri bene data benshi.kndi nibo bari babereye. Kandi baribarobanuwe kugirango bisigure. Kandi yaruwahimbajwe None tuvugiki kubwo kuraba ivyo bintu vyose? Si Imana iri kuruhande rwacu ninde azoturwanya? (Abaroma 8:28-31).

 

5.3    Uburyo bw’abapfuye

 

Uburyo bw’abapfuye n’agacerere (Zaburi 115 :17) hamwe n’umwiza (Zaburi 143:3) nta igihumeka na kimwe kizobaho ibihe bidashira. Bose bizogenda gurtyo murubwoburyo (Umusiguzi 9:3) abapfuye ndaco babizi (Umusiguzi  9:5).

 

Abatama bamwe bamwe barapfa ariko ntibashobora kubaho (Yesaya 26:14) raba ukugene bitondetswe muri Bibiliya,  umurwi hamwe na Interlinear).

 

Abapfuye baratoraijwe bameze nkabasinziriye ingene basinzira (raba Matayo 9:24; Yohana 11:1;

1Abikorinto 11:30, 15:6,18,51; 1Abitesalonike 4:13-15; 2Petero 3:4).

 

5.4    Ukuzuka kw’abapfuye.

 

Imana yagize ivyiza kubera abapfuye no kubamaze gupfa bazovyuka kugirango bamutazire (Zaburi 88:11). Yobu yamenye ko umucunguzi wiwe arimuzima (Yobu 19:25) kanti imperan’imperuka azoza kw’isi. Hanyuma azokurwaho, Yobu yarazi yuko mubiri wiwe bwite, azobona Imana, kandi ikazomubera ikimazi kandi amaso yiwe azomwibonera, kandi ntazoba yuwundi (Yobu 19:25-27).

 

Kristo yazutse mu bapfuye kugirango tumenye kwa ri Mesiya (Matayo 11:4-5). Lazaro yarabaye akarorero kurubwo bubasha (Yohana 11:11) murubwo buryo bwokuzuka nkuko vyahawe  kuri Mesiya vyari vyamaze kumenywa kandi vyari vyamaze kwumvirizwa n’abategetsi bo murico gihe (Matayo 14:2).

 

Vyunvikana tutazoshobora gupfa twese ariko twese tuzoshobora guhindurwa ukundi kumunsi w’inzamba ya nyuma (1Abikorinto 15:51). Kandi urunganwe n’abene wacu pazorengana kandi bazosinzira mugabo mu minsi y’iherezo Mesiya azogaruka kugeza ho abandi beranda bazobaho, niko bose bazoba bahinduwe ukundi mu mubiri wera udapfa (1Abikorinto 15:44ff.). Abazoba basinziriye bazozuka. Abazoba bakiriho mugihe c’iduzwa ry’ Uhoraho ntibazotsindanishirizwa kubazoba barasinziriye (1 Abitesalonike 4:13-15). Uhoraho azomanuka avuye mw’ijuru n’ijwi rinini ry’inzamba y’Imana abapfuye bazozuka ubwambere n’abazoba bakiriho bose bazokoranira hamwe kugirango baduzwe mw’ijuru  kandi bazobana n’Uhoraho (1Abitesalonike 4:16-17).

 

K’ukuzuka, ukuganza kw’imyaka igihumbi kwa bera kuzotangura. Abera bazoba abahambaye kumahanga hamwe kwa baseruti bumwiza. (Ivyahishuriwe 2:26-27)  

 

Mwizuka ntakurongorana kuzobaho (Matayo 22:30). Abera bazobafise umubiri w’ubweranda. Kristo yapfuye kubwacu kugirango umwese abone kwikangura dutegerezwa kubana nawe (Abitesalonke 5:10). Birakenewe ko umwe wese yotegera ukwambikwa bwambere buri kukuzuka. Kwambikwa (Zedekiya) hamwe n’ubutungane arijambo rimwe mugiheburayo. Birumvikana ko risobanurwa co kimwe. Rero ubugingo butagira ingivu kw’ubutungane bwigenga abatoranijwe ba mbere kukuzuka.

 

5.5    Igihano cinkozi zikibi

 

Umuntu yarishijemwo ubumenyi bwukwiyambika.Nivyo Imana yipfuza ko bose badapfa rubi mugabo baronke ubugingo budashira (2Petero 3:9).

 

 Iyo Imana yari kutwaka umwuka wayo abantu bose bari gupfa kandi barikuba umukungugu (Yobu 34:15), Rero umwuka ntubaho.

 

Amahanga yose atashoboye kuzuka kukuzuka kwa mbere, ari kwo kuzuka kwiza (Abaheburayo 11:35) Bazozuka mubapfuye kukuzuka kwa kabiri hanyuma y’ukuganza kw’imyaka igihumbi kwa Mesiya. Uwo mugambi n’uwigihe c’ugucirwako urubanza kuzongana nk’imyaka ijana (Yesaya 65:20). Ukuzuka kw’urubanza (Yohana 5:29) muri muriryo harimwo uguhubura hamwe n’inyigisho  kugirango amahanga yose  abashe kwitegura kuronka ubugingo budahera. Ijambo kubera ugucibwa urubanza (kriseoos) rigira uintumbero y’ingingo. Iyo ntumbero niyo guhubura ivyiyumviro vy’ingingo canke ingingo yatanzwe kubijanye n’ikintu. Ivyo birashobora kujana canke kongerwamo muvyiyumviro vyiza. Nico gituma abantu bose muri rusangi nabatashoboye kugira ingoga yo kumenya Imana badashobora kugahanwa kurivyo.

 

Inkozi zibibi bazokwicisha bugufi mukumenyerezwa guhanitswe. Iyo batihanye mumyaka indwi izoba yashizweho hanyuma yizuka rya kabiri bazobaha uburenganzira bwo gupfa kandi imibiuri yabo izobabazwa n’umuriro wa gihanomu (bisobanurwa ikuzimu) (Matayo 5:22,29,30; 10:8; 18:9; 23:15,33; Mariko 9:43,45,47; Luka 12:5, Yakobo 3:6).

 

Hariho amajambo atatu mw’Isezerano Risha yasobanuwe ikuzimu. Naya SGD 86 hades ariyo yahafi nka SHD 7585 sheol, canke ikinogo canke isandugu, ahantu bashira umibiri yabapfuye. Ibindi vyanditswe bibiri nibi: SGD 1067 gehenomu, ijambo nyaryo ryaba’heburayo  risobanura ngo inzira ya hinom, cari ikinogo gitabwamwo imyanda canke ibikoko vyapfuye vy’iyerusalemu kandi baka biturira. Rero Kristo yakoresheje ubwoburyo mukuvuga kubijanye n’abapfuye, kw’umubiri, n’ukw’impwemu (Matayo 10:28) inyuma yicibwako iteka. Ijambo rigira gatatu ni SGD 5020 tartaros, arigukuraho canke abamarayika baboshwe inyuma y’imigumuko.

 

Igihano c’ibihe bidashira (Kolasin, ikintu c’igihano) icarico dusanga muri Matayo 25:46 kitavuga rumwe  n’ubuzima budashira. Nikintu gisanzwe c’urupfu. Mubundi buryo igihano nkuko bisanzwe akarorero muri itimoriya mu baheburayo 10:29 gisobanurwa ijambo rimeze nk’ubunyagihugu. Niho harya igihano gitegerejwe murubwo buryo bwokuduzwa bujanye n’ubunyagihugu.

 

Rero ntamwanya uhari wokwihindukiza kubapfuye bibihe bidashira.Aberanda bazohamagarirwa izuka rya mbere kukwigisha imyaka igihumbi kugira ngo amadayimoni acibwe urubanza kubijanye n’ivyo bakoze  kugirango isi igire ukungana  mukuringaniza nibijanye ninyishu. Abo ntibazopfa muburyo bazoba baciriweko iteka kuricogihe. Bazomera nkabaguye bapfuye.  Bazoba basigaye mw’isi batazoba bari mubatoranijwe ntibazocibwako iteka ubwonyene. Ikindi gice c’isi kizozuka kandi bahuburwe munsi y’ububasha kukuzuka kwa kabiri (Ivyahishuriwe Yohana 20:12-13). Ntakundi kuzuka canbke ikindi gihano atari ukuzuka kugira kabiri muri rusangi abazokwihana bazoronka ubugingo budashira hamwe n’aberanda bambere bazoba barazutse kandi nabatihanye nabo nyene bazopfa bose kandi n’imivyimba yabo izoturirwa hanyuma uburyo n’imibereyeho yurupfu n’ukuvuga, hades, azokurwaho (Ivyahishuriwe 20:14) inkozizikibi zizoba zikiriho mugihe ca Mesiya bazokwicwa bose (Matayo 4:3) kandi bazokwibukwa murindizuka rigira kabiri.

 

Izuka rigira kabiri rizoba igihano kizobera mu buyuda kubera ukugene bataye Kristo . Bari abana b’ubwami bwatawebatawe mumwiza wohanze (Matayo 8:12) baharuwe nk’ihanga kukuzuka kwakabiri aho kugirango bagire uruhara kukubaho keranda (2Petero 1:4) hamwe n’izuka ry’ubwambereinyuma y’ibikenewe nkihanga hagati yabatoranijwe (Ivyahishuriwe 7:5). Yuda ntiyatoranijwe kugirango azoze mubazozuka  ubwambere.Benshi barahamagawe ariko bake nibo batoranijwe kugirango bakore kino gikorwa (Matayo 22:13-14). Benshi bararongorwa na Kristo ariko bafata nabi abatoranijwe canke abatari muribo (Matayo 25:30) bazoba rero ikimenyetso kwizuka rigira kabiri (Matayo 24:51, 25:30) Mugabo nibenshi bakuweho (Luka 13:26-28) ariko kandi nibo bizuka rya mberebashizweho mubwitonzi kandi mwitegeko no mubice (Luka 13:30).

 

Ingingo ya 6   

 

Ishengero

 

6.1. Ninde canke Ishengero n ‘iki?

 

Kristo yavuze ati: azokwubaka ishengero ryiwe  kugitandara kandi ububasha bwose bwabapfuye ntibuzoshobora kurirwanya (Matayo 16:18). Imana n’igitandara kurico niho Ishengero ryayo ry’ubakiwe. Ishengero n’ihuriro ry’abantu s’Ishirahamwe canke imihari runaka. Ishengero ry’Imana n’izina mumazina y’Amashengero runtu yahamagariwe (1Abikorinto 1:2; 2Abikorinto 1:1 hamwe kandi mu 1Abikorinto 11:22 turabiye kukarorero k’Ishengero ry’Ikorinto). Murirusangi ryaririmenyekanye nk’Ishengero ridafadika ry’Imana (Ivyakozwe n’intumwa 20:28; Abigalatiya 1:13;Timoteyo 3:5 kandi nk’Amashengero y’Imana (1Abikorinto 11:16; 1Abitesalonike 2:14; 2Abitesalonike 1:4). 1Abikorinto 14:33 ryagize akarorero kumashengero ya bera, mukugira uburorero kubantu bari barigize. Amashengero yaratunganijwe neza kandi umuntu wese yarafise ibikorwa vyiwe bwite.

 

Abantu barahamagawe n’Imana kandi barahawe Kristo (Yohana 17:11-12; Abaheburayo 2:13; 9:15 Uhoraho yongera igitigiri c’abantu umunsi kumunsi kugene abantu bahamagawe kandi muburyo bakirijwemwo (Ivyakozwe 2:47). Amashengero yariyaradondowe kubwokubaho kwayo (Abaroma 16:1; 1Abikorinto 1:12; 1Abitesalonike 1:1; 2Abitesalonike 1:1; 1Petero 5:13 kandi hagati yaho baribake canke barahurira mu bigo (Abaroma 16:5,23; 1Abikorinto 16:19; Abikolosayi 4:15; Filemoni 1:2). Kristo yatowe kuba umutwe w’ Ishengero (Abanyefeso 1:22) Imana yarerekanye ubwitonzi bwayo kubaganza n’abahambaye bo mw’ijuru kw’Ishengero (Abanyefeso 3:10). Kristo n’umutwe w’ishengero aruwo umubiri wiwe n’uguhimbarwa muri Kristo. Kristo yaritanze kw’Ishengero murubwo buryo nkuko umwe wese ategerezwa kuba umukuru w’inzu yiwe mukubaka umuryango (Abanyefeso 5:23-26). Ishengero ritegerezwa gushikirizwa Kristo, atagatotsi canke indobeke, kuko niryeranda kandi atacorigora (Abanyefeso 5:27). Ishengero rigaburirwa na Kristo (Abanyefeso 5:29). Kristo nk’umutwe w’Ishengero niwe wambere kukuremwa mu bapfuye kugirango abashe kuronka ubwambere bweranda. Rero Ishengero, n’umubiri wa kristo kandi washingiwe hamwe na Kristo nk’umurwi wambere wabazutse  mugihe umugeni agiye kuza (Matayo 25:1-10; Abikolosayi 1:18-24). Ishengero ritunganijwe mumashengero y’abavyawe ubwambere n’amazina yabo yanditswe mw’ijuru (Abaheburayo 12:23) Inzu y’Imana n’Ingoro y’Imana Nzima, inkinki niwo mushinge w’ukuri Rero Ishengero ry’Imana ry’ubakiye kukuri (1Timoteyo 3:15).

 

6.2. Uburyo Ishengero ritunganijwe 

 

Ishengero nk’umurwi kandi  w’ububasha  bw’imibereho myiza ya banywanyi baryo (1Timoteyo ivyo bikoreka muburyo bwaho.

 

Abapastori n’abajenama, abadiyakoni batorwa na bene data  mw’ishengero (Ivyakozwe n’intumwa 1:22,26,6:3,5-6,15:22; 1Abikorinto 16:3;2 Abikorinto 8:19;23) abasenga kandi bagasiga amavuta bene data barwaye, mw’izina ry’Uhoraho (Yakobo 5:14). Mpwemu Yera yabashizeho nkabacungera intama ziri mw’Ishengero ry’Imana (Ivyakozwe 20:28).

 

Ishengero rirafise ubwigenge bunini (3Yohana 1:9-10). Abadiyakoni n’abadiyakoni kazi barakora ibango c’igikorwa cabo c’uburongozi bw’Ishengero (Abaroma 16:1) kandi ababantu barasuzumwa mubikorwa vyabo (Abifilip 1:1; 1Timoteyo 3:8-13). Mw’Ishengero hariho ibikorwa bitandukanye  nkabirya vy’ubuvugishwa, n’ukwigisha (Ivyakozwe 13:1) hanyuma ingabire y’ugukora ibitangaza, y’ugukiza indwara, y’ugutabara, y’uburongozi niyo kuvugishwa indimi muburyo butandukanye(1Abikorinto 12:28). Ishengero ry’igisha muburyo bwindimi buzwi zitanga itegeko kandi rikunvirwa n’abaringaho (1Abikorinto 14:4-5).

 

Ishengero rirafise ububasha bwogukora igikorwa c’intumwa canke kw’igisha abaronse uburongozi bw’intara bwagutse nkubwo bw’ishengero runtu (Ivyakozwe 14:23-27; 15:3; 422; 18:22; 20:17;  1Abikorinto 4:17).

 

Kristo yatanze ubutumwa bwunvikana kumashengero runtu no kubamarayika b’ububasha k’umuntu uwariwewese nkakarorero kubatoranijwe (Ivyahishuriwe 2:1,8,12,18; 3:1,7,14). Igikorwa c’ugucirakwiteka  n’ubushizi bwamanga  n’ivyo gukora  dushikana iminsi yose abanywanyi basanzwe b’ishengero kugirango babashe guteza imbere ibango ryabo ryo gucirakwiteka ingabo zo mw’ijuru (1Abikorinto 6:4).

 

6.3. Imigabo n’Imigambi y’Ishengero

 

Intumbero yambere y’Ishengero n’ukubandanya kwamamaza inkuru nziza z’Ubwami bw”Imana nkuko Yesu Kristo yahawe icogikora  (Matayo 4:17; 10:7; 11:1; Mariko 1:38-39; Mariko 3:14; 16:15; Luka 4:43; 9:60).

 

Ishengero ritegerezwa kwigisha inkuru nziza kuboroshe, gukiza abfise imitima ibabaye , kubohora ababoshwe  no kubaha amahoro, kubaboshwe ko bobohoka (Yesaya 61:1)  impumyi kugirango zibashe kubona (Luka 4:18). Barashobora gukiza indwara (Luka 9:2).

 

Rirashobora kumenyesha ubuntu bw’Uhoraho (Luka 4:19 no kwerekana ko  Kristo ariwe yatoranijwe n’Imana nk ‘umucamanza  wabariho n’abapfuye (Ivyakozwe 10:42).

 

Kugaburira Ishengero nyindi ntumbero ya mbere y’abajenama (Ivyakozwe 20:28) bageregeza kwigisha hose mw’ishengero (1Abikorinto 4:17) Ingabire mu 1Abikorinto 12:28 barakoreshejwe kugirango ishengero ribashe guterimbere. Dukwiye gukoresha izo ngabire muri mpwemu turi mukuri no mu gucungura ishengero (1Abikorinto 14:12) muburyo umwe wese arongora inzu yiwe niyo ntumbero nyamukuru yerekana uburyo dushobora gufata neza Ishengero ry’Imana (1Timoteyo 3:5).

 

6.4 Ubweranda

 

Ngo kw’Ishengero, ryahamagawe na Mpwemu Yera (Abaroma 15:16) kuba aberanda nibo bacunguwe  (1 Abikorinto 1:2 à Ku Mana Data yari muri Yesu Kristo  (Yuda 1).

 

Abera bacunguwe n’Imana kubw” Amaraso y’ Isezerano (Abaheburayo 10:29) be n’ umubiri wa Yesu Kristo (Abaheburayo 10:9-10). Abera barakijijwe n’ukubatizwa  (1Abikorinto 6:11) rero Mpwemu Year n’ Impwemu ya Data no kwizina rya Yesu Kristo, abatoranijwe baragizwe aberanda  no kwoza  n’ikimazi mukubandanya mukwizera hamwe n’Imana (Ivyakozwe n’Intumwa 26:18).

 

Abatoranijwe baronswa imbabazi k’ubuntu kandi baragumya ukwizera kwabo. kandi ugucungurwa kwabo bagufatanije bo kuribo no kubandi uko bangana kwose mw’Ishengero be no mumiryango yabo (1Abikorinto 7:14). N’ukuvuga umugabo adakijijwe hamwe n’abana bacungurwa  nabatoranijwe. Abatoranijwe baracunguwe mumubiri wa Kristo nibo mubiri muri Kristo (Abroma 12:5; 1Abikorinto 12:20-27) kubwivyo ugucungurwa ntigusa gusana n’Ishirahamwe iryariryo ryose.

 

Ingingo a 7 

 

Ubwami bw’Imana

 

7.1. Ishirwaho ry’’Ubwami

 

Vyaravuzwe yuko ishirwaho ry’Ubwami bw’Imana buzokuraho ingoma zo mw’isi kubwibihe vya Mesiya imbere irangira ry’imyaka (Daniel 2:44). Ubwami bw’Imana bwara vuzwe na Yesu Kristo  avuze ati igihe kirageze (Mariko 1:14-15 ) kandi Ubwami buri muburyo bubiri. Ubwambere Ubwami bwo muri Mpwemu, hanyuma ubwaka kabiri ubwami bubonwa bw’injana burongowe na Mesiya.

 

7.2.  Ubwami bwo mu Mpwemu

 

Kugeza kuri pentekoti mu 30 inyuma ya Yesu Kristo, abavugishwa bamwe bamwen’abarongozi bo muri Isirayeli bararonse Mpwemu Yera muburyo bwisangije. Ntarindi hanga kugeza kuntwaro z’abapagani mw’Ishengero mu 30 inyuma ya Yesu Kristo ni we Mpwemu Year Rero, twese twarahawe ibimenyetso ubugira kabiri bw’izuka rusangi (Ivyahishuriwe 22:4 ff.).

 

Kuva kugupfa kwa Yesu, Mpwemu Yera yatanzwe kubantu nkikigabane cambere c’Ubwami, kuva kuri pentekoti ya 30 inyuma ya Yesu Kristo (Ivyakozwe 2:1-4) babonye buje n’inkomezi (Mariko 9:1) Butegerezwa kwakirwa mukwicisha bugufi hamwe n’ubwiza kubera ubumenyi nk’umwana (Mariko 10:15). Iyumwe avutse ubugira kabiri; biciye mumazi no muri Mpwemu ntashobora kubona ubwami bw’Imana (Yohana 3:3-5).

 

Ukubaho mubwami bw’Imana bugarukira kubatoranijwe kandi ukwunvikana kwahawe na Mpwemu Yera nico gituma Bibilya yandika mumigani (Luka 8:10) ubwami bw’ijureu s’ukurya n’ukunywa ariko n’ubutungane n’amahoro hamwe n’umunezero wa Mpweu Yera (Abaroma 14:17) kandi s’kubwamajambo ariko kubwinkomezi (1Abikorinto 4:20).

 

Ukwihana n’invo nyamukuru yo kwinjira murubwo bwami. Abanyavyaha bihanye bazokwitangira imbere y’abafarisayo (Matayo 21:31-32). Umuhamagaro w’abatoranijwe ugirwa kumugaragaro kandi muri rusangi kubwinkuru zigeraranijwe n’imbuto (Matayo 13:3-9). Zarabibwe kandi witaronswa  n’ubwinshi bubwiza kuri Mpwemu (Matayo 13:44-46) kubwivyo rero benshi barahamawe mugabo bake nibo batoranijwe (Matayo 20:16; 22:14) Umuhamagaro uhamagara bose nabatoranijwe abo rero nibobashirwaho mbere yo kurangira kwimyaka; canke mugihe ca Mesiya canke kubera barya bapfuye  mukuzuka (Matayo 13:25-30:38-40;47-50). Abatoranijwe bararindiriye guhamagarwa nikwo rero bawosigura n’ukugororoka ‘ Abaroma 8:29).

 

Mugihe ubwami butanzwe na Mpwemu Yera bimeze nkakurya kwa kanovera ka sinapi gakura kakavamwo igiti kinini canke kwumuzabibu camaho igihe cose  (Matayo 13:31-32) bishoboza Imana kubavyose muri vyose  (1Abikorinto 15:28) (raba interlinear ya Marshalls Abanyefeso 4:6).

 

Ivyo kwitwararika ubwambere n’ukurondera ubwami bw’Imana hamwe n (ukugoroka kwayo ibindi bisigaye vyose muzobironswa  (Matayo 6:33) Ubushobozi kumadayimoni n’ikimenyetso c’ubwami bw’Imana mu muntu (Matayo 12:28) Imana mugushitsa ubugombe bwayo n’ ukurondera kugerageza ubwami bwa Mpwemu Yera iyoadakoreshejwe neza arakwa kandi agaherewza abandi berekanya ivyamwa  (Matayo 21:31,43).

 

Ubwami ntibuza mugusuzumwa ariko ari mumuntu (Luka 17:20-21). Ubwami bw’Imana bwitwa kandi kandi ubwami bw’ijuru ntiburonkwa kubikorwa vya Kristo nk’ Uhoraho biri muburyo bwa batoranijwe ariko mugabo muntango z’ukwitanga kw’Imana Data (Matayo 7:21) mugutangura kwicisha bugufi kubugombe bw’Imana tuzoba bakuru mubwami bw’Imana (Matayo 18:3-4). Abatoranijwe mubwami biragara ko baranditswe 1Mubikorinto 6:9-10; Abigalatiya 5:21 hamwe no mubanyefeso 5:5.

 

7.1.2 Ukuganza kw’inyaka igihumbi ya Kristo

 

Ukuganza kw’imyaka igihumbi kwa Mesiya bigarara muvyahishurize Yohana 20:2-7. Igihe c’imyaka igihumbi yahamagawe ikinjana canke I chiliad.

 

7.1.2.1 Ukugaruka kwa Mesiya

 

 Ugushirzqho k’uburyo bwa bibiliya muntwaro ya Mesiya tubisanga muri Zakariya 14:4; Kristo yavuze mumigani ati: yuko yategerezwa kugenda kandi akagaruka. (Luka 19:12)

 

Mesiya azogaruka kumusozi w’isezerano hamwe n’abatoranijwe biwe. Azoshiraho intwaro yiwe  azokwubaka  Ishengero  (Ivyakozwe 15:16) azoshiraho uburyo bwa bibiliya yongeremwo n’Isabato; amezi mashasha; hamwe n’iminsi mikuru myeranda y’umwaka. Amahanga yose azorungika abazoyaserukira I Yerusalemu kugira bahimbaze iminsi mikuru yamashikanwa ataruko ntobazoronswa invura mugihe cayo (Zakariya 14:16-19).

 

Ibirori bizorangwa n’ikimenyetso kinini kandi ciza hamwe n’inkomezi hamwe n’umunezero mwinshi (Matayo 24:27-30; Ivyahishurize 1:7). Ukugaruka kwiwe kuzoboneka icese aherekejwe nibimenyetso  vyiza. Izuba rizonyegera n’ukwezi ntikuzotanga umuco wakwo (Matayo 24:29; Ivyakozwe 2:20) azoba yicaye iburyo afise ububasha bwose kandi azoza mugicu c’ijuru. Nuko rero Imana yatanze ububasha kuri Kristo  (Matayo 26:64; Mariko 14:62; Lika 21:27; Ivyakozwe 1:11).

 

Kristo azoza n’akaruru k’umukuru w’abamarayika Mikayerihamwe n’inzamba yiwe yanyuma (1Abitasaloniek 4:16-17; Ivyahishuriwe 11:15).

 

Mugihe Umwana w’umuntu azozira mubwiza bwiwe kugirango ahimbazwe muberanda biwe (2Abitesalonike 1:10) hamwe n’abamarayika; azotandukanyabantu kandi azobitaho (Matayo 25:31-46).

 

Abatoranijwe mubwami bw’ Imana; abaronse Mpwemu Yera mukwihana no kumubatizo mugihe baribakuwe kandi basuzumye amabwirizwa bazozuka mugihe ca Kristo kuzoba arukuzuka kwa mbere. Abandi basigaye mubapfuye ntibazobaho imbere y’ikinjana ko kirangira kuzoba ukuzuka kugira kabiri (Ivyahishurize 20:4ff.) Abatoranijwe barafise ivyizigiro kandi nibwo buryo bwo guhimbaza igihe ca Mesiya (1Abitesalonke 2:19; Ivyahishurize 22:20). Abatoranijwe bategerezwa kuba arinyanka mugayo mubweranda bwabo; kandi biteguriye guhimbawa igihe ca Mesiya hamwe ningabo zo mwijuru (1Abitesalonike 3:13; 1Abitesalonike 5:23). Ukuri kwurukundo gukwiriye gukiza  (2Abitesalonike 2:10) Uhoraho azotongora urzanfu nabarushe mukanwa kiwe mukugaruka kwiwe (2Abitesalonike 2:8). Ishengero rirasabwa gukesha kukuda sinzira mukondora zosi kuko ritazi isaha Uhoraho azozira (Mariko 13:35-37; Ivyahishurize 3:3,11). Kristo azogaruka atumbereye guca imanza kandi agira intambara nabo bose banes gusuzuma amabwiriza y’Imana  (Zaburi 96:13; Ivyahishurize 19:11) Kristo azogaruka kugira ahembe umwe wese nkuko ibikorwa vyiwe yakoze  (Ivyahishurize 22:12).

 

7.1.2.2  Ihuriro rya Isirayeli

 

Mukugaruka kwa Mesiya: abatoranijwe nabazoba bazima ba Isirayeli baboneka, uribamwebamwe  bazokoreshwa nka bihebiy’ Imana kandi bazohurira  I Yerusale, u yo kumpande zine z’isi (Yesaya 11:12; 66:19-21).

 

7.1.2.3 Umunsi w’Imana

 

Imbere y’Umunsi w’Imana hazobaho ubugarariji canke ubuhanuzi bzokuyovya butandukanye (apostasiya) y’ukuri hamwe niya mategeko hagati yabatoranijwe. Abarikubiri yamategeko (anomias) abonabo bazohamagarwa  kubera mubahamagawe bazoba baritandukanijen’amategeko y’ Imana kubera kubwinyigisho zibonekeje (2Abitesalonike 2:3-8).

 

Bazokwicara mumashengero y’Imana kandi bitwa Imana. Bazokwicwa na Mesiya mugihe c’iwe.

 

Uhoraho azotongora abazoba barwanya Yerusale, u. Abantu bazobona  ugutongorwa bazofatwa n’agahinda kandi bazosubiranamwo bo kuribo (Zakariya 14:12-13) kandi ivyo bizoshika vuba  (1Abitesalonike 5:2).

 

Ukujugunyizwa kuzotera ubwoba isi abagabo bazokwinyegeza mumyobo no mubitandara vy’imisozi kubera ko Kristo yaje n’ishavu kandi ntanumwe azomuhagarara imbere (Ivyahishuriwe 6:15-17) muburyo bw’inwamba nimyironge muvyo Imana izorungika muminsi yiherezo (Ivyahishuriwe 8:7-21; Ivyhishuriwe 16:1-20.) Umunsi wiherezo w’ Imana uzobandanya mubinjana vyinshi; uzobona iherezo ry’isi nkuko tubizi ikirere kizokurwaho n’umuriro (2Petero 3:7-10,12). Kizokuraho agace kose kivyigeze kubaho kwisi vyibintu.

 

Urukurikirane muri rusangi yo kumunsi w’Imana uzoshirwaho n’ugucira imanza isi n’ugukosora amahanga (Yuda 14:16). Hagati yaho n’abatoranijwe bacumuye bazosubira muburyo bwisi kugirango bakizwe kumunsi w’Imana muguhubura mumwanya izuka (1Abikorinto 5:5) Rero hariho ukuzuka kwa kabiri.

 

7.1.3 Ubwami butazoshira bw’Imana 

 

7.1.3.1 Inganji y’Imana

    

Mugihe Kristo azoyaciriye urubanza abaganza bose canke ihanga ryose  azoshiraho uburyo bwose ku Mana (1Bikorinto 15:24-28) kandi Imana  izoza kw’isi kandi azojana ubutegetsi bz’ijuru. Isi yose  izokwuzura ubuntu bwayo (Yesaya 6:3). Imana n’umwagazi w’intama bazoba urumuri buburyo (Ivyahishurize 21:23).

 

7.1.3.2 Isi nsha na Yerusalemu nsha

 

Yesaya 65:17 bivugwa ko ijuru risha n’isi nsha bizoremwa. Ubwiza bwa Isirayeli buzokwamaho imbere y’Imana murub woburyo bushasha (Yesaya 66:22) gushika kumpera y’ibinjana mugihe umubiri uzoba uhinguwe ukundi. Imana izoba isiyoni kandi aziokwitwa  igisagara ciza gishimishije (Zakariya 8:3) Igisagara ca Yerusalemu nshasha kivuye mw’ijuru (Ivyahishgurize 3:12). Iyo Yerusalemu nshasha n’igisagara Ceranda kimanuka caremwe ijuru rishasha  n’isi nsha ( Ivyakozwe 21:1-4,7,10). Hanyuma Imana izobana nabantu bose ntituzokwibuka ivyahitiye (Yesaya 65:17) Turindiriye ijuru risha n’isi nsha aho ubutungane buzoba nkuko vyasezeranywe (2Petero 3:13) benshi mubatoranijwe bazotsinda bazoba umugozi mw’ishengero ry’ Imana (Ivyahishurize 3:12) bizoba rero muburyo bwa Mpwemu.

 

7.1.3.3 Ubugombe bw’Umuntu

 

Kubatoranijwe bazoba habwa amabanga y’ikirere mukiringo c’ikinjana  (Luka 19:17,19) bizomera nk’abamarayika (Matayo 22:30). Kandi bazoragza isi kandi bazobona mumwiharikoImana nk’Umwana w’Imana (Matayo 5:3-11). Ukoguhagarara kwa hawe amahanga yose (Matayo 8:11) Uzoba umunezero w’ Imana Data (Luka 12:32) kuko abarongorza bose na Mpwemu w’Imana n’Abana b’Imana (Abaroma 8:14).

 

Ubwami bw’ikinjana bwa Mesiya ninkimodoka yigisha umuntu kugira yitegure kububasha bwiwe bwanyuma bushitsa ubushobozi bwiwe n’imigambi y’Imana Yariyateguwe imbere yuko imishinge y’Isi ibaho.

 

Ubugombe bwanyuma bw’umuntu kandi bwitegurira gufata ikibanza muburyo bushasha butunganijwe n’ingabo zo mw’ijuru kandi mukuronswa ingabire yicubahiro ariryo iterambere n’ubwigenge bw’isi (Zaburi 8:1-9; Daniel 2:44-45) no kubinyabugingo mubushasha kandi mubwitonzi (Daniel 7:27;12:3).

 

Ivyongewe

 

Mpwemu mu butatu

 

Ubutatu bwatandandukanijwe  n’inyigisho za tewolojiya  ivyo twia ubutunzi  bwokwihana mubihe vya Yesu Kristo. I Cugna (IMANA KURI BOSE Ubutatu ha, we n’Ubukristo ubuzima; Harper; San Faransisiko; 1991) Mubijanye n’iterambere ry’inyigisho z’ubutatu hamwe n’itandukaniro rya tezolojiya k’umugambi w’ugukizwa (canke soteriyolojiya) nkuko vyahishuwe mubikorwa vya Kristo dufate ko abakapadosiya barerekanye iyo tewolojiya muburyo bwogutanga inyungu  muguterera itandukanywa ry’ubutunzi na tezolojiya.

 

Ubu burebure; nibwo bubereye burongora kubuzima butaribwo busubiramwo Diyoniyusis kandi kuri tezolojiya ya geregori w’I pala, as (Iigabane 6).

 

Muburaruko bushirauburengero latino mugihe gikurikira bidatevye Nicée abanyatewolojiya nka Hilare w’I poitiers yari nkirango murugero rwo hagati; Marcellus w’iAncyra; bararonse uburinganire hagati yubweranda hypostases n’ubutunzi bw’agakiza. Agustino yaruguruye icese uburyo bugarara bushasha. Intumbero ntiyari ukzikunda kwa Data ariko ukwihangana kweranda bugabuwe cane cane mubantu batatu. (Ivyakurikiye vyiyongeye) Aho kurondera kumenya ibiriho kubijanye na tewolojiya nkuko vyahishuwe mumikorere ya Kristo no mu vyasiguwe na Mpwemu. (Ivyakurikiye vyiyongereye) Agustino yarondera kumenya ivyahitiye kubutatu buri mubuzima bwa buri muntu wese. Ubushakashatsi bwa agustino kubwo kwibaza ubuntu kubijanye n’imignderanire yinijrana mubutatu  bisigura ko inyigisho z’ubutatu zakurikiye  imigenderanire  “yohagati” ku Bweranda bufatanije nivyo dusanzwe tuzi ku ana  biciye kuri Kristo no mu Mpwemu (mu Cugna  urupapuro rwa  44).

 

Tewolojiya y’ikiratino mugihe ca médieval vya kurikije agustino no gutandukanya kwa tewolojiya y’ubutunzi canke sotériolojiya. Itunganywa rusangi kwabaye ukugoza muri Néoplatonisme hamwe na Mysitisizime.

 

Uguharurwa kw’ingirakamaro kwa Cugna nikwo itanguriro kw’ Agustino ukuganza kwa Data ntikwari nyakwo. Ubutatu bwa fashe ukungana. Kwari intambuko ya kabiri inyuma y’ukwemewza kwibinyoma  kwokubaho ubudashira. Ukwambere kwiza kwari gutunganya  ingendo y’Ubweranda  kwa buri muntu wese, n’ukuvuga igikorwa ca Data  muburyo bwa Mpwemu Yera  ari muriwe biciye muri Kristo Yesu. Iyo ntumbero biciye muri Yesu kristo bishoboza kuri Kristo gukurikirana kwa hafi no kuyobora umuntu mubwunvikane bw’ Ubugombe bw”Imana buba mubatoranijwe bose.

 

Kristo ntoiyari itanguriro rya Mpwemu Yera. Yari umufasha hagati. Vyariu bitegerejwe  ku Mana iminsi yose yavugira kubera kandi mumwunvikano hamwe n’ubugombe bw’Imana. Ariko ntiyari Imana. Ubutatu bwa takaye  kuburyo buboneka naho vyunvikana  ubwamberer nka  MuCugna abivuga.

 

Tezolojiya y’ Imana mubutatu  busa nkukwongerezwa muvyokwiyunvira ku Mana imwe  Rudende (Urupapuro 44).

 

 Ivyo vyashizwe muntumbero yingene mu Bakristo basenga. Nukuvuga ntibasenga Data wenyene (Matayo 6:6,9)  kwizina ry’Umwana  nkuko Bibiliya ivyigisha (Muri Luka 11:12) mukushimira.  Data (Yohana 4:23) Ariko Data; Mwana  na Mpwemu Yera  (Mpwemu Yera)  kandi aba cunguwe barateza imbere ubuhinga bwa tezolojiya  nabwo nyene. Ariko ugutasha kwa rusangi kwubatswe kubijianye na canke igikoresho; Bibiliya n’uburyo kubumwe kunyishu z’ubutatu tudashobora gufata nkankama ivyanditswe vyose vyo muri Bibiliya kuntumbero imwe yatanzwe kjandi isigurwa nabi kandi idatahurika kubandi canke kuzindi nyandiko ngirakamaro; ititaho yohindura. Ariko muburyo bushingiye kui Mysitisizime na platonizime ya Cugna yavuze ati:

 

Aba kappadosiye (canke abandi Agustino) baragiye bishiramwo kure ko ukwunvikana kwa bibiliya mu

butunzi bwerekana ubucuti bw’Imana hamwe n’Umwana (na Mpwemu) murugero “intradivin” (Upapuro 54).

 

Imana imwe rudende yabayeho nka ousia mubutatu hyostases bwegu twarabonye (Cox, uwatoranijwe nka Elohim (001) uburyo bundi platonique ousia na bundi buryo stoique hypostases bari batumbereye uburyo bwunvikana. Uburemere bwa Mpwemu mugikorwa kurugero rw’inyeranda bisigurwa ko abatoranijwe  badashobora gukurikirana  ukubaho kw’Imana  nka Kristo  naho bakurikiranye. Ukwo kwemezwa gutandukanye nivyanditswe. Abatoranijwe bazokurikirana ukubaho kweranda (2Petero 1:4).

 

Mubanyefeso 1:22 Imana yashizeho ibintu vyose munsi y’ibirenge vya Krsito kandi yamugize umutwe w’ishengero. Imana yazuye kristo

mubapfuye kandi yamushize iburyo bwiwe ahantu haimbaye kandi heza munsi yivyaremwe vyose kandi mububasha bwose; no munkomezi zose; mubikomangoma vyose mumazina yose yatanzwe musni yizuba si muriki kinjana conyene ariko no mubinjana bizoza vyose yarabishizeho muns yibirenge vyiwe no mu nganji yiwe nyayo yishengero ariwo umubiri wiw ubwuzure bwose muriwe no muvyiwe.

 

Kristo rero yarahawe ububasha bwose hejuru y’amazina yose no muri we arafise ububasha yararonse ububasha bwose k’zishengero kugirango ishengero rironge igitsibo kuri Kristo muri ariho ubwuzure bwose buri kandi buba (Abikolosayi 2:9) Iryo jambo risigurwa ubweranda ino ni theotetos bishaka kuvuga déité canke igihe c’ukuba Imana.

 

Rero Thayer avuga ko I déité (theot) biratandukanye n’ubweranda (theiof) nkuko bimeze biratandukanye muburyo canke ubwoko (thayers) p.288) ubundi ino nuko ubwuzure muburyo bw’Imana buba mumubiri wa Kristo. Kubwvyo ubwuzure muburyo twahawemwo kugirango umuntu wese agire umwambaro mushasha wo mu Mana (Abikolosayi 3:10). Ntibazoba abayuda canke abagiriki mugabo twese turi aba krsito kubera muriwe harimwo vyose (Abikolosayi 3:11) Biteza imbere abantu munkomezi bwa Mpwemu Yera kugirango Imana ibe vyose muri vyose (1Abikorinto 15:28).

 

Hamwe ibintu vyose bizomupfukamira Umwana wenyene azokwicisha bugufi kuruwo kuruwo wese awoba yaramucishije bugufi kubintu vyose kugirango Imana ibashe kuba [vyose muri vyose KJV]. (panta, muri pasin) (raba, uri interlinear ya Marshall  kandi no muni Kolosayi 3:11 (panta kai muri pasin).

 

Ubutatu bwatanguye gusigurwa munyandiko nko murivyose kandi muri bose (everything to everyone) kugira bikingire ubwaguke busagusagutse bw’ Imana kugira butange igitoro kuri Bantu bose nka kurya yatanze kuri Kristo; inyuma y’ivyanditswe.

 

Ni Kristo ya twujuje mubweranda bw’Imana (Abanyefeso 3:19). Ubwuzure bwa Kristo buri, w’ishusho bwa Data (Abvanyefeso 4:13). N’uburyo dushobora kuba ishusho canke eikon rya Data nka kurya vyabaye kuri Kristo kandi naho turabana b’Imana kandi tuzobana na Kristo mubwami bw’Imana (Abaroma 8:17; Yakobo 2:5) Ingabire nkuko vyasezeranywe (Abigalatiya 3:29) muga kiza (Abaheburayo 1:14) kandi ingabire rusangi y’ubuntu (1Petero 3:7).

 

Umwana w’Imana muruhznde rwiwe azoba Data Ahorqho (Yesaya 9:5) kandi azoba werugo womumuryango runtu kandi azofata umwanya wiwe munini hambavu yabavukanyi bo mwijuru (Abanyefeso 3:14).

 

Kubera ivyo rero; nikubita kumavi imbere ya Data kugirango nambaze Izina ryiwe imiryango yose yo mwijuru niyo mwisi.

 

Ijambo Umuryango aha ni patria canke umuvukano. Rero icubahiro ca Data canke mumu ryango runtu canke mumuryango w’ Imana n’icubahiro kirungikwa cerekana ububasha budatandukanywa kumutegetsi w’uburyo canbke w’umurwi  kugeza kumiryango. Rero urutnde ruva ku Mana kuri kristo hanyuma kumutegetsi w’umuryango (1Abikjirinto 11:3) niwe arangura amabanga kurya kw’Imana yabigira muri kristo no kubandi b’Abana b’Imana ari aba élohimu canke kurya kwa bandi murwi wabo. Bazorangura amanbanga muruhande rwa bicishije bugufi hagati yabo.

 

Mpwemu Yera n’uburyo buhuza ukubaho kwose kuribamwe no kubandi kandi bagomba gusa n’ububasha bzukubaho kwa élohim kuruwo wese agfise urwego mu ngabo zo mwijuru. Ntakibazo nakimwe ca Mpwemu Yera n’Imana canke muryo ubwaribwose yobikoramwo mugutandukanya umuntu knadi yaherahejwe n’icegera nyo intradivino hagati y’ubutatu bukikuje. Bose n’abana b’Imana  rero kubwivyo  ukubana na Kristo murubwo buryo .Uguhimbawa muburyo bwa Mpwemu Yera bwari murubwo buryo nkakurya ushobora kwihimbaza wewe ubwawe kubera n’uburyo Imana yabaye vyose muri vyose.

 

Kubwivyo rero uguhimbaza canke ugutazira (Kwa Mpwemu Yera) biri muburyo bubujijwe nkakurya wo kwi himbaza wewe ubwawe muburyo bwokugira uruntu. Biravurwa ko inkomezi canke ubwoko butisunga Ku Mana yo nyene. Mpwemu Yera itugeraranya n(ububasha bwo kuba Elohimu canke Theoi.

 

Ubweranda   

 

N’itunganywa riringanijwe kunama. Iyo nama yashizweho muri Zaburi  no muzindi nyandiko zivyrekana  hafi cane no kunganji y’Imana kandi iyo nama y’abajenama yanditsze  mu vyahishuriwe 4:1 na 5:14 Iyo nama yinjiza Yesu Kristo nk’Umwagazi w’Intama wera umucunguzi (Abaheburayo 8:1-2) akora kuguhimbaza Uhoraho Imana nyen’inkomezi (Ivyahishuriwe 4:8-11) kugikorwa c’ Imana ; Kristo yatanze ubugingo bwiwe murubwo buryo kugirango umwe wese aronke ikintu co gutangira Imana mu kwitanga (Abaheburayo 8:3).

 

Ivyahishuriwe Yohana 4:8-11 handitse ko Inganji y’Uhoraho Imana nyeningabo iri hejuru yabajenama bose. Ariko ibitsibo bitangwa n’Uhoraho Imana Nyen’Ingaboyaremye ibintu vyose Mubugombe Bwiwe. N’Uhoraho Imana ya Yesu Kristo kandi Yabajenama.

 

Ingabo wo Mwijuru ziri muBana benshi Umwana w’Imana (ya Yobu 1:6; 2:1; 38:7; Zaburi 86:8-10; 95:3; 96:4; 135:5) batororokanijwe nka Bene Elyhon canke Abana b’Iyisumba vyose (Raba kandi mu Sabourin SJ; The Psalms their Origin and Meaning; Qlba House, NY, pp. 72-74). Abatoranijwe runtu nabo nyene barashizwe mungabo zo mw’ijuru nk’ Abana b’Imana (Mu Baroma 8:14).

 

Kristo niwe caremwe cambere canke uwavutse ubwambre muvyaremwe. Kubera we ibintu vyose vyararemwe ; mwijuru no mwisi ibiboneka n’ibitaboneka haba inganji; inkomezi; ukuganwa n’ubushobozi canke ububasha. Vyose vayremwe kubera we kandi kuri we. Arimbere yibintu vyose kandi ibintu vyose biri muriwe (Abikolosayi 1:16-17). Ariko n’Imana Imusuzuma kandi yashimye ko iremwa riba kandi ribaho muri Kristo. Rero Kristo s’Imana canke muburyo bw’Imana Data kandi Imana  kandi yonyene niyo ifise  ukubaho kubaho kw’ibihe bitazoshira (1 Timoteyo 6:16).

 

Imana yarerekanywe muri Bibiliya kurya nk’Imana Data wa Kristo (mu Baroma 15:6: 2 Abikorinto 1:3; 11:31; Abanyefeso 1:3,17; Abikolosayi 1:3; Abaheburayo 1:1ff; 1Petero 1:3; 2Yohana 3; Ivyahishuriwe 1:1,6; 15:3) Yesu yaronse Ubugingo bwiwe; n’inkomezi zwe n’ububasha bwiwe  kubwitegeko ry’Imana  Data ‘ Yohana 10:17-18). Kristo akurikirana ubugombe bwiwe nkakurya kw’Imana ariuwe Data (Matayo 21:31; 26:39; Mariko 14:36; Yohana 3:16; 4:34à Imana yatanwe abatoranijwe kuri kristo kandi Imana n’inkuru kuruta Kristo (Yohana 14:28) kandi n’inkuru kuruta vyose  na bose (Yohana 10:29).

 

Rero Imana yarungitse Umwana wayo Yavutse w’ikenege (monogene) Kwisi kugirango tubashe kubaho nkuko ibigomba (1Yohana 4:9). N’Imana ihaicubahiro Kristo Imana kandi n’inkuru (Yohana 8:54).

 

Kristo yashize kuruhande ubushobozi bwiwe nk’umwana w’ Imana  mungabo w’ijuru kandi yacitse umuntu yavyawe mumuryango wa Dawidi; kurya kumubiri (Abaroma 1:3). Yavuzwe ko nk’Umwana w’ Imana hamwe n’ububsha bwose; kurya kwa Mpwemu  n’ubweranda bwiwe  mukuzuka kwiwe mubapfuye kandi ni Yesu Kristo Uhoraho Imana yacu (Abaroma 1:4).

 

Imana n’Igitandara (kuri) nkakurya kw’ibuye canke umusozi abantu bose bakwega; kurya kw’ibuye rya Yoshuwa 5:2; gukebwa kwa b’Isirayeli intumbero nyamukuru (Kuvayo 32:4) raba Maimonedes; guide of the perplewed; univ.of Chicago press, 1965, Ch.16; p.44ff.) Imana n’igitandara c’Abisirayeli  igitandara cagakiza kabo (Kuvayo 32:15) igitandara cabagize kuvyarwa (Kuvayo 32:18;30-31) 1Samuel 2:2 yerekana ko Imana yacu arigitandara cacu; igitandara c’ibihe bidashira (Yesaya 26:4) Kurico Gitandara niho bose bazohingurwa ko nkuruvyaro rwa Abarahamu mu kwizera (Yesaya 51:1-2) Mesiya ya hinguwe  kuri co Gitandara (Daniel 2:34-45) kugiraahinyuwe ibikomangoma vyokwisi. Imana si Petero; ni Kristo; atawundi kandiu n’Igitandara canke umushinge umwe Kristo azokwubakako Ishengero (Matayo 16:18) kurico niho azokwibera wenyene.

 

Mesiya n’ibuye ry’urufatiro ry’ Ishengero ry’ Imana; kuryo niho abatoranijwe ba ba Naos canke Abera b’Abera; bazoshikanira Mpwemu Year. Ibuye ry’ Ishengero n’abobose abobose bahinguwe ku Gitandara ariwe Mana nkuko Kristo yari kandi yatanzwe kuri Kristo ibuye rya Mpwemu (1Abikorinto 10:4) à Ibuye ry’urufatiro kandi igitandara ca suzuguwe (Abaroma 9.33à kuriryo niho hubatswe  Ishengero. Kristo azokwubaka ishengero kugirango Imana ibashe kuba vyose muri vyose (Abanyefeso 4.6) Imana yahaye Kristo kuba vyose muri vyose (panta kai en Pasin Abikolosayi 3.11) mugushira ibintuvyos munsi y’ibirenge vyiwe  (1Abikorinto 15.27) kugira muri we abe umutwe w’Ishengero ariwo mubiri wiwe, ubwiza bwiwe muriwe huzuye vyose murivyose (Abanyefeso 1.22-23). Mugihe Imana yashize vyose munsi yibirenge vya Kristo kugira bibe vyiza mu Mana kandi bikurweho nuwabishizeho munsi yibirenge vya Kristo (1Abikorinto 15:27).

 

Mugihe Kristo azocira urubanza ibintu vyose Kristo wenyene azo kwicisaha bugufi imbere y’Imana we wa mucishije bugufi mubintu vyose kugirango Imana ibashe kuba vyose muri vyose (panta en pasin 1 Abikorinto 15.28 pas la RSV) kubwivyo inyigisho z’ivyisi zaragerageje gushikana Imana na Kristo mu butatu buyovya ivyanditswe Kristo azokwicara iburyo bw’Imana (Abaheburayo 1.3:13;8.1;10.12;12.2; 1 Petero 3.22 kndi azogabura igitsibo catanzwe na Kristo (Ivyahishuriwe 3.21) arico gitsibo gisigurwa (Zaburi 45.6-7)  Igitsibo cawe  YO MANA, raba notation muri la RSV annotée)

 

Imana yarungitse kandi ariyo nkuru kuwarungitswe  (Yohana 13.16) Umushumba ntashobora kuba mukuru k’Uhoraho (Yohana 15.20) Nico cuzuza bidatevye kuciyumviro c’uko ukubaho kuba ukwitanga kubwawe. Igintu nkico gisigurwa ko arishano canke ubutatu budashobora urukurikirane  ruhita kubera ko inyigisho zisuzugurwa  kuvyo kuzuka mubisanzwe  mu ba 1 Korinto 15.

 

Rero ubutandukanye muvyiyumviro no mukuzuka aringombwa kandi gushika. Ukuzuka gutegerezwa kuba mumu biri gushikana ukurerngana mumashikana y’urugori rundi rutari agakiza canke ukwimbura mubiriko. Ukwitegura kwa Kristo mu kuduga kw’ Imana kandi Mana ariwe Data wacu (Yohana 20.17) vyari vyiza kandi bishimishije.